Ποιός ο ρόλος της Φιλοσοφίας στην Καθημερινότητά μας;

Η φιλοσοφία, για πολλούς, φαντάζει σαν κάτι μακρινό, θεωρητικό και συχνά δύσκολο να εφαρμοστεί στην πράξη. Συνδέεται με αρχαίους Έλληνες σοφούς, πολύπλοκες έννοιες και βαριά βιβλία. Κι όμως, η φιλοσοφία δεν είναι απλώς ένα αντικείμενο σπουδής ή ένα σύνολο ιδεών κλεισμένο σε πανεπιστημιακές αίθουσες. Είναι ένας τρόπος να σκεφτόμαστε τον κόσμο, να τον ερμηνεύουμε και –κυρίως– να ζούμε πιο συνειδητά. Η φιλοσοφία, είτε το αντιλαμβανόμαστε είτε όχι, είναι παρούσα σε κάθε μας επιλογή, προβληματισμό ή ερώτημα που αγγίζει το “γιατί” των πραγμάτων.

Στον πυρήνα της, η φιλοσοφία είναι η αναζήτηση της αλήθειας μέσα από τη σκέψη και την αμφισβήτηση. Ο Σωκράτης, ένας από τους θεμελιωτές της δυτικής φιλοσοφίας, δεν έδινε απαντήσεις. Έκανε ερωτήσεις. Και μέσα από αυτές, οδηγούσε τους ανθρώπους στο να αναθεωρήσουν ό,τι θεωρούσαν δεδομένο. Αυτή η διάθεση να ρωτάμε, να ερευνούμε και να αναλύουμε – αντί απλώς να αποδεχόμαστε – είναι εξαιρετικά πολύτιμη και στην καθημερινή μας ζωή.

Μάρκος Αυρήλιος

Όταν αντιμετωπίζουμε ένα δίλημμα, όταν πρέπει να πάρουμε μια απόφαση, όταν απογοητευόμαστε, όταν θυμώνουμε — αυτές είναι στιγμές φιλοσοφίας. Η ερώτηση «Τι είναι το σωστό;», «Γιατί νιώθω έτσι;», «Τι αξίζει στη ζωή;» είναι ερωτήματα φιλοσοφικά, που όλοι μας κάνουμε, συνειδητά ή ασυνείδητα.

Η φιλοσοφία μας προσφέρει τα εργαλεία να σκεφτούμε ηθικά και υπεύθυνα. Η καθημερινότητά μας είναι γεμάτη από μικρές και μεγάλες αποφάσεις με ηθικό φορτίο: Πώς φερόμαστε στους άλλους; Πόσο ειλικρινείς είμαστε; Τι σημαίνει δικαιοσύνη στην πράξη;

Ο Αριστοτέλης, για παράδειγμα, μιλούσε για την “αρετή” ως το μέτρο ανάμεσα στα άκρα. Στην πράξη, αυτό σημαίνει να μάθουμε να ζούμε με ισορροπία. Ούτε να είμαστε δειλοί, ούτε απερίσκεπτοι. Ούτε σπάταλοι, ούτε τσιγκούνηδες. Η φιλοσοφία μάς καλεί να καλλιεργήσουμε την κρίση και το μέτρο. Να ζούμε με σοφία — και η σοφία δεν είναι γνώση, είναι τρόπος ζωής.

Αριστοτέλης

Η φιλοσοφία μπορεί να λειτουργήσει και ως «καταφύγιο». Οι Στωικοί φιλόσοφοι, όπως ο Επίκτητος και ο Μάρκος Αυρήλιος, μας δίδαξαν ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε όσα συμβαίνουν γύρω μας, αλλά μπορούμε να ελέγξουμε το πώς θα αντιδράσουμε σε αυτά. Αυτή η στάση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σήμερα, σε έναν κόσμο γεμάτο άγχος, συγκρούσεις και αβεβαιότητα.

Η στωική φιλοσοφία, στην καθημερινότητά μας, μας μαθαίνει να διαχωρίζουμε το τι είναι στο χέρι μας και τι όχι, να μην αφήνουμε τα εξωτερικά γεγονότα να καθορίζουν την εσωτερική μας γαλήνη και να επιλέγουμε συνειδητά την ψυχραιμία.

Επίκτητος

Η φιλοσοφία δεν μας βοηθά μόνο να ερμηνεύουμε τον κόσμο, αλλά και να κατανοούμε τον εαυτό μας. Όσο πιο καλά γνωρίζουμε τις αξίες, τις πεποιθήσεις και τις επιθυμίες μας, τόσο πιο ειλικρινείς και αυθεντικοί γινόμαστε. Η Σωκρατική ρήση «Γνώθι σαυτόν» παραμένει διαχρονική και απαραίτητη: το να γνωρίζουμε ποιοι είμαστε μάς βοηθά να ζούμε με νόημα.

Η φιλοσοφική σκέψη ενισχύει και την ενσυναίσθηση. Όταν μάθουμε να βλέπουμε τον κόσμο όχι μόνο από τη δική μας σκοπιά, αλλά και μέσα από τα μάτια των άλλων, γινόμαστε πιο ανεκτικοί, πιο ανθρώπινοι, πιο ώριμοι. Η καθημερινή ζωή γεμίζει με μικρές φιλοσοφικές στιγμές: ένας τσακωμός, μια απώλεια, ένα χαμόγελο, μια πράξη καλοσύνης.

Ιμμάνουελ Καντ

Η φιλοσοφία έχει θέση και στο σχολείο και στην κοινωνία. Όταν ενισχύουμε στους νέους τη δυνατότητα να σκέφτονται, να αμφισβητούν, να επιχειρηματολογούν και να ακούν, τότε δημιουργούμε πολίτες σκεπτόμενους, όχι παθητικούς. Η φιλοσοφία δεν μαθαίνει στους ανθρώπους τι να σκέφτονται, αλλά πώς να σκέφτονται. Και αυτό είναι θεμέλιο μιας δημοκρατικής κοινωνίας.

Στον δημόσιο διάλογο, η απουσία φιλοσοφικής σκέψης οδηγεί συχνά σε επιφανειακή ή φανατική αντίληψη των πραγμάτων. Όταν όμως εκπαιδευόμαστε να σκεφτόμαστε κριτικά, αναγνωρίζουμε την πολυπλοκότητα της ζωής και γινόμαστε πιο ανοιχτοί στον διάλογο και στη σύνθεση διαφορετικών απόψεων.

Η φιλοσοφία δεν είναι πολυτέλεια των λίγων, ούτε μια ακαδημαϊκή άσκηση αποκομμένη από την πραγματικότητα. Είναι εργαλείο ζωής. Μας βοηθά να κατανοούμε τον εαυτό μας, να αντιμετωπίζουμε τα διλήμματα με ωριμότητα, να βρίσκουμε νόημα ακόμη και μέσα στις δυσκολίες. Είναι η τέχνη του να σκεφτόμαστε βαθιά και να ζούμε ουσιαστικά.

Στον θόρυβο και τη σύγχυση της σύγχρονης ζωής, η φιλοσοφία δεν είναι απλώς χρήσιμη – είναι απαραίτητη.

Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά  την αγορά, να επισκέπτεται  οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.