Τα σφουγγάρια της Λήθης – Μαρίας Καμηλάκη – Γράφει η Σοφία Κανταράκη, Φιλολόγος-ιστορικός.
Τα μυστικά της θάλασσας ξεχνιούνται στ’ ακρογιάλια Η σκοτεινάγρα του βυθού ξεχνιέται στον αφρό (Σεφέρης)
….τα σφουγγάρια του βυθού της ζωής ρούφηξαν κυκεώνα ορφάνιας,απόγνωσης, απόρριψης, τύψεων, λαθών, οργής, θυμού, και απέραντου πόνου αλλά: ο ήλιος της αγάπης και της μεταμέλειας έφερε τη λήθη, τη λύτρωση και τη δικαίωση.
Ο χρόνος για τη λογοτέχνιδα Μαρία Καμηλάκη έχει παύσει εδώ και καιρό να είναι γραμμικός. Αναμενόμενο θα έλεγα το γεγονός ότι δεν μάς εκπλήσσει αυτή η εξελισσόμενη ανάγκη της για λογοτεχνική προσφορά, που έρχεται να ταράξει τα «λιμνάζοντα» ύδατα της χωροχρονικής συγγραφικής «αγρανάπαυσης». Ο φυσικός της χώρος, η πηγή της πεζογραφικής τροφοδοσίας της είναι τα καθάρια, αστραφτερά νερά του πηγαίου ατόφιου ταλέντου της, που ξεχειλίζει σα του δώσεις αγάπη.
Η πένα της παραδοσιακή αλλά και σύγχρονη, γιατί ο χρηστικός της λόγος στην εποχή της υπέρμετρης εικόνας που διανύουμε, μάς διατρέχει χωρίς πολλές υπερβολές. Ειλικρινά, θέλει αξιοσύνη να είσαι ο εαυτός σου και να παραμένεις στο ίδιο μήκος αυτογνωσίας, παρά τις αντιξοότητες που μάς ανεμοδέρνουν και μέσα μας σταθερά επιχωριάζουν.
Είναι η συγγραφέας τολμηρή στα νέο της βήμα; Μα φυσικά, θα απαντούσαμε με περισσό θάρρος. Αλλά όχι μόνο στην επιλογή των θεμάτων που πραγματεύεται αλλά και στο γλωσσικό επίπεδο. Αν σε κάθε βιβλίο, οποιαδήποτε θεματικής, τολμούσαμε να αποθησαυρίσουμε μία λέξη, μια φράση, ίσως αλλάζαμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε ή ακόμη λειτουργούσαμε σε πιο ανθρώπινο επίπεδο. Και η Μαρία με το βιβλίο αυτό επιβεβαιώνει και ταυτόχρονα μάς υπενθυμίζει το Memorandum (Υπόμνημα) του συγγραφέα Βάτσλαβ Χάβελ: «Ζήτω η ζωντανή ανθρώπινη λαλιά».
Η συγγραφέας κατέχει επαρκώς την ελληνική γλώσσα, ακόμη και στη ρομαντική της μορφή, εκφράζεται λιτά, ούσα λακωνική αλλά και ουσιαστική. Πρόκειται λοιπόν για ένα βιβλίο που αποκαλύπτει την εμβρίθεια και τη γνωστική της επάρκεια, ως εκπαιδευτικού. Μια πολλά υποσχόμενη λογοτεχνική κατάθεση στο γλωσσικό και κατ’ επέκταση πεζογραφικό σύμπαν αλλά και γενικά στα ελληνικά γράμματα.Η Μαρία γνωρίζει καλά πώς να πλάθει και να μεταπλάθει το καθημερινό, να μεταδίδει πολυποίκιλα νοήματα, να καινοτομεί αδιάλειπτα και να πρωτοτυπεί συθέμελα, δημιουργώντας αφηγηματικές ατραπούς που εγγράφονται ανεξίτηλα στη μνήμη του αναγνώστη, αποφεύγοντας τα λεκτικά πυροτεχνήματα, τις ανούσιες, κραυγαλέες επιδείξεις γλωσσικής δεξιοτεχνίας. Προσεγγίζει σιωπηλά το εσωτερικό μας σύμπαν, αφού εξομοιώνει τα δικά της «θέλω» με τα δικά μας «θέλω». Καταφέρνει να ανασύρει από το βυθό μύχιες σκέψεις και υπαρξιακούς προβληματισμούς που μας ταλαιπωρούν. Μια αβυσσαλέα πάλη του μυαλού.
Το μυθιστόρημα αποτελείται από 41 μικρά σε έκταση κεφάλαια που τοποθετούνται με χρονολογική σειρά, έν είδει ημερολογίου. Η συγγραφέας χτίζει τη δομή τους με το δικό της μαεστρικό τρόπο σε ένα περιβάλλον που αναμένονται συνταρακτικές αποκαλύψεις. Βήμα βήμα και χωρίς αγκυλώσεις, οικοδομεί το κτίσμα που θα φιλοξενήσει τους ήρωές της, αποκαλύπτει την γκάμα των διαδρομών τους στην καθημερινότητα, συνθέτοντας τον μυστηριώδη αλλά και παράλληλα πολύπλοκο ψυχισμό τους. Οι ήρωες της βρίσκονται σε παράλληλη τροχιά με το παρόν τους: «πιάνονται όταν βουλιάζουν και πετούν όταν ονειρεύονται». Δυο ορφανά αδέλφια αντιμέτωπα με τη σκαιότητα μιας μητριάς που αδυνατεί να ανταποκριθεί στα μητρικά ένστικτα υπηρετώντας τον ιερό ρόλο της μάνας. Ένα κορίτσι που μάχεται με δαίμονες που συγκλονίζουν την οικογενειακή της γαλήνη: «οι ζωές τους είχαν στημόνι με διαφορετική ύφανση αλλά με την ίδια υφή». Ορφάνια, απόρριψη, απόγνωση αλλά ποτέ εγκατάλειψη στον αγώνα της επιβίωσης. Ο κυνισμός δείχνει να είναι αναπότρεπτος, ενέχει όμως μια λυρική μελαγχολία.
Αυτό το μήνυμα περνά η Μαρία. Όλα ακολουθούν έναν τεταμένο ρυθμό σχετικότητας. Και η τύχη; Τι άραγε ρόλο θα παίξει ανάμεσα σε αυτά τα πρόσωπα; Ζητούμενο για τον αναγνώστη, σαν σε τραγωδία, παραμένει η κάθαρση, η εξιλέωση. Το καταλάγιασμα της ψυχής του και η ικανοποίηση ότι τίποτα τελικά δεν χάνεται.
Η Μαρία επιτυγχάνει να αποδώσει γλαφυρά και περίτεχνα όλα όσα βίωσαν οι ήρωές της, ταυτόχρονα όμως, θα μας αποδώσει με ρεαλιστικό τρόπο την αγωνία τους. Θα νιώσουμε συνοδοιπόροι της από τις πρώτες σελίδες με τη ζεστασιά και τον ανθρωπισμό που αυτή γνωρίζει να διαμοιράζει, στοιχεία που άλλωστε είναι διάχυτα στη γραφή της. Μια απόλυτη ενδοσκόπηση της μικρο-κοινωνίας, των δομών και αξιών, των πεποιθήσεων, των στάσεων και των απόψεων ανθρώπων καθημερινών, που αμφιταλαντεύονται στα γυρίσματα της ζωής, του απρόσμενου και φυσικά του μάταιου.
Το μυθιστόρημα της απλώνεται περίτρανα στον χρόνο χωρίς να κουράζει, αφού ο αφηγηματικός του λόγος αναδεικνύει τη δύναμη της ψυχοσύνθεσης των ηρώων που πρωταγωνιστούν. Αγόγγυστα ο αναγνώστης τίθεται απέναντι στις ίδιες του τις αντιλήψεις, βλέπει σφαιρικά τα γεγονότα και εξάγει τα δικά του συμπεράσματα. Όλα αυτά συνθέτουν την ιδιαίτερη συγγραφική της ακεραιότητα και καθαρότητα αλλά και το κρυσταλλικό και διαυγές ύφος. Ο ευρυγώνιος αφηγηματικός της φακός σε συνδυασμό με μια φιλοσοφική διάθεση μπορούν να εστιάσουν παντού ταυτόχρονα.
Το βιβλίο είναι γλυκόπικρο μα τραγικά αληθινό, γεμάτο από αναμνήσεις, που σαν ερινύες καραδοκούν στο διάβα των ηρώων της. Μια απολαυστική ανάγνωση, τόσο για τη σφιχτοδεμένη ιστορία της, τους ρεαλιστικούς χαρακτήρες, αλλά και την υποβόσκουσα συναισθηματική ένταση που διαρρέει όλη την έκταση του κειμένου.
Εισπνέεις τον αέρα της έμπνευσής της και με βουλιμία κατακτάς με εξαγνιστική πνοή τις σελίδες, αφού το ενδιαφέρον για την εξέλιξη πυροδοτείται ακατάπαυστα χωρίς κενά στην ανάγνωση. Ο λόγος και η αφήγηση που συχνά ακολουθεί τη διάθεση των ηρώων, αποτελείται κυρίως από διαλόγους, εσωτερικούς ή μη, όμοιοι με θραύσματα, που καθρεφτίζουν την ψυχική διάθεσή τους και μεταφέρουν στους αναγνώστες τον ζόφο των ζωών τους: «η ζωή δεν είναι μόνο καλοκαίρια». Ξεκάθαρα βασίζεται στους διαλόγους των ηρώων, οι οποίοι αποδίδονται με διάχυτη ενσυναίσθηση, με απώτερο σκοπό να δεθεί συναισθηματικά ο αναγνώστης με όσο το δυνατόν πρωταγωνιστές. Οι λεπτομερείς περιγραφές είναι αυτές που κάνουν τη διαφορά. Οι εξαιρετικά αναλυτικές περιγραφές των πάντων, των καθημερινών στιγμών των ηρώων, της ρουτίνας τους, ολόκληρες σκηνές και περιστατικά από το διάβα τους.
Αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης ότι σταθερά διαχέεται άπλετο λογοτεχνικό φως μέσα από τα τυπωμένα και επενδυμένα με βιτρώ της τύχης παράθυρα του βιβλίου της. Δεν θα σε προδώσει, γιατί πατάει γερά στο συναίσθημα, στην καλοσύνη, στην αγνότητα, στη σοφία που μόνον τα παιδιά και οι αθώοι μπορούν να κατακτήσουνε εν ζωή, για τη Μαρία : «η αισιοδοξία μαγνητίζει την ευτυχία».
Πάντα υπάρχουν περιθώρια να αλλάξουμε, να ζήσουμε αυτό που ενδόμυχα επιθυμούμε, όταν συνειδητοποιούμε τη ματαιότητά μας. Και επιζητούμε να κλείσουμε ανοιχτούς από παλιά λογαριασμούς, όπως η Ρουσσώ, η αενάως στην ιστορία του κόσμου κακιά μητριά. Η Μαρία Καμηλάκη μας παραδίδει γενναιόδωρα ένα μυθιστόρημα, όχι για να περάσουμε απλώς μερικές ξέγνοιαστες ώρες, αλλά για να αναμοχλεύσουμε στις σελίδες του τα τρωτά σημεία του εαυτού μας που είναι θαμμένα κάτω από τη λάσπη της καθημερινότητας. Και σίγουρα μάς προσφέρει, ως νέα μούσα της γραφής, την ευκαιρία να διορθώσουμε ό,τι μας σημάδεψε και μας χαράκωσε ψυχικά έτσι ώστε με τα νέα όπλα του μυαλού να παλέψουμε για ένα καλύτερο αύριο.
Οι αναγνώστες αναμένουν να γαληνέψουν στα χέρια της συγγραφέως –όπως έκαναν και στο προηγούμενο βιβλίο της– απολαμβάνοντας την περιήγηση στις ανθρώπινες πολύπλοκες καθημερινές διαδρομές του νου, της ψυχής και της καρδιάς, νιώθοντας ότι είναι μέσα στον λαβύρινθο των ανθρώπινων σχέσεων, τον οποίο καλούνται από τη συγγραφέα να διερευνήσουν και να βρουν με αισιοδοξία την έξοδο.
Πρωταγωνιστές στις παράλληλες ιστορίες παρελθόντος και παρόντος, θα απολαύσουμε αδιαμαρτύρητα και στο μέγιστο την ανάγνωση.
Αδιαμφισβήτητα αυτή η δεύτερη λογοτεχνική της «δρασκελιά» είναι ήδη τρανή δόξα, για μία ζωή αλλά και για περισσότερες…
Η Σοφία Δ. Κανταράκη γεννήθηκε στο Βόλο και μεγάλωσε στη Σκιάθο, όπου και τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές της. Είναι αριστούχος του τμήματος Ιστορίας-Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, του τμήματος Θεολογίας του Εθνικού&Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος με άριστα (Μ.Α) στη Βυζαντινή Ιστορία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων του ΕΑΠ. Γνωρίζει Γερμανικά και Αγγλικά. Έχει παρακολουθήσει κύκλο σεμιναρίων ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και επιμορφώσεις στο Europeanschoolnet.
Έχει πιστοποιημένη επιμόρφωση Β΄ Επιπέδου στις ΤΠΕ από το ΥΠΕΠΘ. Είναι κριτής εισηγήσεων στην ΕΕΠΕΚ, συμμετέχει ως επιμορφώτρια σε προγράμματα ασύγχρονης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και σε σεμινάρια επιμόρφωσης εκπαιδευτικών. Είναι Υπεύθυνη του Γραφείου Σχολικών Δραστηριοτήτων της ΔΔΕ Μαγνησίας, έχοντας υπηρετήσει ως φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση στο Βόλο.
Έχει βραβευθεί από το Υπουργείο Παιδείας και το θεσμό Αριστεία και καινοτομία στην εκπαίδευση στον διαγωνισμό i-create. Έλαβε εθνικές και ευρωπαϊκές διακρίσεις σε ευρωπαϊκά διασχολικά προγράμματα. Επίσης έχει λάβει μέρος σε εκπαιδευτικά σεμινάρια και επιστημονικά συνέδρια με εισηγήσεις. Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά και στον τοπικό τύπο. Συνεργάτις της εφημερίδας Θεσσαλία.
Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά την αγορά, να επισκέπτεται οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.
