Αινίγματα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας – Γιώργου Θ. Μαυρογορδάτου – Εκδόσεις Πατάκη – Σχολιάζει ο Θανάσης Μουσόπουλος.
Γιώργου Θ. Μαυρογορδάτου «Αινίγματα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας» εκδ. Πατάκη,
2024, σελ. 191
Με συνάρπασε το πρόσφατο βιβλίο «Αινίγματα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας» του τ. καθηγητή Γιώργου Θ. Μαυρογορδάτου. Διαβάζοντας μάλιστα στο οπισθόφυλλο του έργου: «Επηρεασμένοι από την πληθώρα των πηγών και τη ζωντάνια των περιγραφών, έχουν πολλοί την εντύπωση ότι γνωρίζουμε τα πάντα για την καθημερινή λειτουργία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Την ίδια εντύπωση είχα και εγώ, από τα μαθητικά μου χρόνια. Μόνο πολύ αργότερα ανακάλυψα με κατάπληξη πόσο αποσπασματικές είναι οι πληροφορίες που διαθέτουμε και πόσα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα», συνειδητοποιήσαμε την ιδιαίτερη χρησιμότητα αυτής της εργασίας.
Ο Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος, γεννήθηκε το 1945, πολιτικός επιστήμονας και ιστορικός, δίδαξε Πολιτική Ιστορία και Πολιτική Επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και σε διάφορα ξένα πανεπιστήμια ως επισκέπτης καθηγητής. Για το βιβλίο του Stillborn Republic τιμήθηκε με την ανώτατη διάκριση της Αμερικανικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης. Aπό τις Εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν τα βιβλία του: Ομάδες πίεσης και Δημοκρατία (2001), 1915: Ο Εθνικός Διχασμός (2015), Μετά το 1922: Η παράταση του Διχασμού (2017), Tα γράμματα στην Πάολα (2018), Αναμνήσεις ενός μολυβένιου στρατιώτη (2019), Εθνική ολοκλήρωση και διχόνοια. Η ελληνική περίπτωση (2020), Αινίγματα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας (2024).
Στη συνέχεια του οπισθόφυλλου διαβάζουμε:
«Έτσι προέκυψε αυτό το βιβλίο. Δεν έχει τη φιλοδοξία να προσφέρει μία ακόμη συνολική περιγραφή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Έχει πολύ πιο περιορισμένο στόχο: να εξερευνήσει μόνο μερικές όψεις της που φαίνονται αινιγματικές όταν ιδωθούν από ευρύτερη συγκριτική σκοπιά.
Μία είναι η σιωπηλή εξαφάνιση της κληρονομικής βασιλείας. Μία άλλη είναι η έλλειψη πολιτογράφησης ακόμη και των μετοίκων που εκπλήρωναν τις ίδιες ακριβώς στρατιωτικές υποχρεώσεις με τους πολίτες. Μήπως ήταν η Αττική υπερβολικά μεγάλη για άμεση δημοκρατία; Γιατί ορίστηκε η απαιτούμενη απαρτία της Εκκλησίας του Δήμου μόνο σε 6.000 πολίτες και μόνο για αποφάσεις που αφορούσαν ατομικές περιπτώσεις; Πώς ακριβώς γινόταν η κλήρωση των βουλευτών και των άλλων αξιωματούχων; Η εκλογή των στρατηγών; Υπήρχαν πολιτικά κόμματα;
Το βιβλίο φιλοδοξεί να εντοπίσει και να αναδείξει τέτοια «αινίγματα», έστω και αν δεν μπορεί να τα λύσει».
Το βιβλίο αποτελείται από τα εξής κεφάλαια.
- Η ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΗ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ
- Εν αρχή ην ο Πόλεμος
- ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΩΣ ΚΛΕΙΣΤΗ ΟΜΑΔΑ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ
- Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ
- Η ΒΟΥΛΗ
- ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ
Μετά την ανάγνωση του έργου, αναζητώντας στοιχεία στο διαδίκτυο, βρήκα ότι ο καθηγητής σε podcast μιλάει για τα αινίγματα του βιβλίου. Εισαγωγή πληροφορούμαστε:
«Η Αθηναϊκή Δημοκρατία παραμένει μέχρι σήμερα η σπουδαιότερη εμπειρία άμεσης δημοκρατίας στην παγκόσμια ιστορία, αν συνδυάσουμε δύο στοιχεία: τη διάρκεια και την ισχύ της ως κράτους. Επηρεασμένοι από την πληθώρα των πηγών και τη ζωντάνια των περιγραφών, έχουν πολλοί την εντύπωση ότι γνωρίζουμε τα πάντα για την καθημερινή της λειτουργία. Ωστόσο, οι πληροφορίες που διαθέτουμε είναι αποσπασματικές και πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα. Έτσι προέκυψε αυτό το podcast. Θα εξερευνήσει όψεις της Αθηναϊκής Δημοκρατίας της κλασικής περιόδου, δηλαδή του 5ου και του 4ου αιώνα, που φαίνονται αινιγματικές. Θα επανεξετάσει κριτικά κοινότοπες παραδοχές και ερμηνείες και ίσως ανατρέψει έμμονες διαστρεβλώσεις ή και εξιδανικεύσεις».
Η διάρκεια των «μαθημάτων» είναι πέντε ώρες, απαιτείται εγγραφή.
- Το πρόβλημα της ηγεσίας
- Ο Σωκράτης βουλευτής και πρύτανης
- Γιατί μόνο 6.000 η απαρτία;
- Η συμμετοχή στην Εκκλησία του Δήμου
- Σε αναζήτηση μιας εξήγησης για τη βασιλεία
- Η αινιγματική εξαφάνιση της κληρονομικής βασιλείας
- Οι Αθηναίοι ως κλειστή ομάδα καταγωγής
- Οι μέτοικοι: Στράτευση χωρίς πολιτογράφηση
- Ο Σωκράτης οπλίτης και άλλα αινίγματα
- Πόσο «δημοκρατικό» ήταν τελικά το αθηναϊκό ναυτικό;
- Οπλίτες και κωπηλάτες
- Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Πόλεμος
- Ο αποκλεισμός των γυναικών και των δούλων
- Δεν υπήρχε μόνο η Εκκλησία του Δήμου
- Η μοναδικότητα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας
Κλείνοντας την παρουσίαση του έργου αυτού, να σημειώσω ότι όλες οι αρχαίες πηγές (ο Αριστοτέλης, ο Πλάτων κ.ά.) παρουσιάζονται και στο πρωτότυπο κείμενο και στη σύγχρονη απόδοση. Πλούσια είναι η ξενόγλωσση βιβλιογραφία που χρησιμοποιείται.
Συγχαίρω τον συγγραφέα για το έργο του και – με την ευκαιρία που γιορτάζει τα 80 χρόνια του βίου τού εύχομαι πολύχρονος και δημιουργικός.
Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά την αγορά, να επισκέπτεται οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.
