Ιστορίες μέσα απο ένα σπιρτόκουτο – Σχολιάζει ο Θανάσης Μουσόπουλος.
ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ «ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΣΠΙΡΤΟΚΟΥΤΟ» ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΜΟΥΜΤΖΑΚΗ
Είμαι πολύ χαρούμενος που η πρώτη παρουσίαση του 2025 είναι για το πρώτο βιβλίο του φίλου Ανδρέα Μουμτζάκη «Ιστορίες μέσα από ένα σπιρτόκουτο». Η δράση
πραγματοποιείται στο καφέ μπαρ Ντε Νόβο, έναν χώρο δημιουργικής ψυχαγωγίας. Γιατί πολιτισμός δε σημαίνει εμπόριο, αλλά επικοινωνία ανθρώπων, ιδεών και τεχνών.
Ένα έργο αισθητικά τέλειο παρουσιάζουμε σήμερα, αποτέλεσμα της Τελείας + Παύλας και των εκδόσεων Σπανίδη.Είναι σημαντικό που η Ξάνθη έχει τυπογραφεία που
κυκλοφορούν έργα αισθητικά τέλεια. Προβληματίστηκα πολύ, πού να εντάξω το παρουσιαζόμενο βιβλίο. Κατέληξα ότι είναι ανάμειξη Λογοτεχνίας και
Φιλοσοφίας. Μέσα από δέκα ενότητες ο Ανδρέας παρουσιάζει τις σκέψεις, τα βιώματα, τα όνειρά του.
Τι είναι το σπιρτόκουτο; Απαντά ο συγγραφέας: «Μέσα σε ένα σπιρτόκουτο υπάρχει μία μικρή σπίθα… Η ΨΥΧΗ ΣΟΥ!! που είναι ικανή να φωτίσει σε βάθος όλα εκείνα τα σκοτεινά τούνελ της ζωής που βρίσκεσαι, ή, μπορεί να βρεθείς κάποια στιγμή. Αρκεί μόνο να προσπαθήσεις να το ανοίξεις.
Να την κοιτάξεις κατάματα. Να της μιλήσεις με θάρρος, με τόλμη, ώστε να απολαύσεις αυτή τη λάμψη, αυτή την ευτυχία, αυτό το γλυκοχάραμα αυτής της αυγής γύρω σου».
Και τι είναι ο Ανδρέας; Μας λέει:
«Άραγε ένα ελεύθερο πνεύμα με αυτοκυριαρχία, υποταγμένο στη γνώση, στην καλοσύνη, στην αλληλεγγύη προς τον άλλο άνθρωπο… τον αδύναμο, τον παραμερισμένο, τον διαφορετικό. Σε αυτή την αβυσσαλέα ανάγκη της αμοιβαιότητας των λαών. Αναρωτιέμαι, Είναι ικανό να αλλάξει την όλη πραγματικότητα του κόσμου; Ένα ερώτημα που η συνείδησή μου απόλυτα θα επιτρέπει να αιωρείται μέσα στις σκέψεις μου. Έστω και εάν δεν γίνει ποτέ πράξη. Έστω και εάν παραμείνω ένας αεικίνητος οδοιπόρος αυτού του ουτοπικού κόσμου».
Πραγματικά ο φίλος Ανδρέας είναι «αεικίνητος οδοιπόρος του ουτοπικού κόσμου».
Θα σταθώ σε κάποια σημεία που με εντυπωσίασαν και χαρακτηρίζουν τη σκέψη του. Ένα είναι ο Θάνατος, που όπως σημειώνει είναι το μόνο Αθάνατο παντού και πάντοτε. «Πολλές καταστάσεις της ζωής δέχονται μία αμφισβήτηση, μία αντίρρηση. Η αγάπη, ο έρωτας, οι σχέσεις των ανθρώπων, όλα αυτά δέχονται μία φθορά στον χρόνο. Το μοναδικό πράγμα που δεν μπορείς να αμφισβητήσεις, αλλά και να δεχτείς προθύμως, γι’ αυτό και το καθιστά τέλειο, είναι ο θάνατος! ο μόνος αθάνατος! ο μόνος ανίκητος. Όλοι ενδόμυχα κραυγάζουν ότι δεν θέλουν να πεθάνουν, ακόμη και αυτοί που ισχυρίζονται το αντίθετο».
Πριν από τρία χρόνια γνώρισα τον Ανδρέα Μουμτζάκη, τότε διάβαζα κείμενά του στη Φωνή της Ξάνθης, που μου έκαναν εντύπωση. Συναντηθήκαμε, με δική του πρωτοβουλία, συζητούμε κατά καιρούς. Είναι γενναιόδωρος. Μου χάρισε τότε (2023) ένα βιβλίο του Φερνάντο Πεσσόα με τίτλο «Η Παιδεία του Στωικού». Δημοσίευσα και αφιέρωσα ένα κείμενο στον Ανδρέα. Νομίζω ότι το βιβλίο αυτό τον επηρέασε. Να ένα απόσπασμα – δείγμα της σκέψης του Πεσσόα, που αντανακλάται στο σπιρτόκουτο του Ανδρέα.
«Ο σύγχρονος άνθρωπος, αν είναι δυστυχής, είναι πεσιμιστής. Υπάρχει κάτι το άθλιο, το ταπεινωτικό, σε αυτή τη μετάθεση των καημών μας σε ολόκληρο το σύμπαν· υπάρχει κάποιο στοιχείο ποταπού εγωισμού στην υπόθεση ότι είτε το σύμπαν βρίσκεται εντός μας, είτε ότι είμαστε ένα είδος κέντρου και επιτομής, ή ένα σύμβολο, του σύμπαντος» (σελ. 42-43).
Τα «Μεταβατικά Αντικείμενα» είναι μια συνταρακτική ιδέα του Ανδρέα. Γράφει:
«Οι άνθρωποι στην απώλεια ενός πολύ αγαπημένου προσώπου, ή στη μοναξιά του εαυτού τους, που οδηγήθηκαν για διάφορους δυστυχώς λόγους εκεί, ασυνείδητα, ή και
συνειδητά κάποιες φορές, αναζητούν και ποθούν ένα τέτοιο υποκείμενο. Μπορεί να βρεθεί αναπάντεχα στη ζωή τους, απρόσμενα. Τότε το παίρνουν, το μεγαλώνουν με μεγάλη αγάπη, κάποιοι το μετενσαρκώνουν σε εκείνο το παιδί που ήταν κάποτε, και είχε ζήσει εκείνη την δύσκολη παιδική ηλικία.
Κάποιοι άλλοι μέσα από αυτό το υποκείμενο αντλούν κάτι πολύ πολύ σημαντικό. Αυτήν την αγάπη και τη στοργή που τους λείπει, και θέλουν ολόψυχα να δώσουν στη θέση εκείνου του προσώπου που έφυγε από τη ζωή. Και κάποιοι άλλοι, συνήθως οι άνθρωποι που ανήκουν στο περιθώριο, οι εξαθλιωμένοι, οι παραμερισμένοι από την κοινωνία, οι άστεγοι. Αυτοί οι άνθρωποι γραπώνονται κυριολεκτικά από ένα τέτοιο υποκείμενο, που συνήθως είναι ένα σκυλάκι. Και αντλούν μέσα από αυτό, όλη εκείνη την αγάπη που τους λείπει. Αντλούν εκείνη την ζεστασιά που τόσο χρειάζονται, σε εκείνες τις μοναχικές, και παγερές νύχτες του χειμώνα».
Στην παρουσίαση του βιβλίου του Μουμτζάκη, έχουμε δύο πρόσωπα , τον Ανδρέα και τη Ρενάτα. Για την οποία γράφει ο συγγραφέας:
«Οι ευαίσθητες συναισθηματικές δυνάμεις μου είναι εντελώς ασυνήθιστες, είναι το χάρισμά μου από την παιδική μου ηλικία, και αυτές οι δυνάμεις μου έχουν δυναμωθεί
περισσότερο από το ενδιαφέρον μου για την αγάπη που αισθάνομαι για εκείνη. Είναι από τις ελάχιστες φορές που δεν πήγε στο κρεβατάκι της.
Κάθεται απέναντί μου και με παρατηρεί, με αυτά τα θλιμμένα μάτια της. Σαν να νιώθει ότι γράφω για εκείνη, για τη ζωή μας, για τον αποχωρισμό μας, που θα έρθει κάποια στιγμή, και θα ενοχλήσει τον κουφό ουρανό, με όλες αυτές τις άχρηστες κραυγές μου.
[…] Κάθε φορά που σε κοιτώ μέσα στην ηρεμία του σπιτιού μας αιχμαλωτίζεις την καρδιά μου, με την ομορφιά και την ζεστασιά των ματιών σου. Αυτών των ματιών σου που με αντικρίζουν με πάθος, γεμάτα αγάπη, γεμάτα συμπόνια, γεμάτα αλήθεια, γεμάτα καλοσύνη». Σχολιάζοντας τα λόγια του Ανδρέα για τη Ρενάτα, θυμάμαι
εξαιρετικά κείμενα του θρακιώτη Κώστα Βάρναλη, από το πρόσφατο βιβλίο με χρονογραφήματά του «Ζωολογικά» (2024, εκδ. Αρχείο, επιμέλεια Νίκου Σαραντάκου). Οι απόψεις του Βάρναλη σε πολλά αντιστοιχούν με τις ευαισθησίες του Ανδρέα απέναντι στη Ρενάτα και στα «Μεταβατικά Αντικείμενα».
Κλείνοντας θα παραδοθούμε στην ανήσυχη ψυχή του συγγραφέα Ανδρέα Μουμτζάκη.
«Υπάρχουν αρκετές στιγμές που στέκεται, που αναρωτιέται… πού μπορώ να φτάσω; ποιο μονοπάτι να ακολουθήσω; Νιώθει γύρω του πολλές φορές μία φυλακή, και μία αλυσίδα να κρατάει σφιχτά τις σκέψεις του, με μία αναστεναγμένη φωνή γεμάτη μελαγχολία μέσα του, να του ψιθυρίζει ότι αυτή ευθύνεται… αυτή, αυτή η δύναμη της συνήθειας, που αφήνει τον χρόνο να διαφεύγει τόσο αόρατα, τόσο σιωπηλά, τόσο γρήγορα.
Βαδίζοντας σε αυτή την παραπαίουσα σκέψη του, η απόσειση ήταν λυτρωτική. Αποδόμησε αυτή τη δύναμη της συνήθειας, σαν να μη συνέβη ποτέ τίποτα μαζί της, εισερχόμενος μέσα σε αυτή τη βουερή ζούγκλα, με όλα αυτά τα παλιά άγρια θηρία της σκέψης γύρω του, έτοιμα να κατασπαράξουν την αμάθειά του».
Με το βιβλίο αυτό ο Ανδρέας επαναστατεί απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό. Δεν σταματά όμως την επανάσταση. Η Μαρία Μουσοπούλου θα μας διαβάσει ένα κεφάλαιο από το επόμενο βιβλίο που συνεχίζει την επανάστασή του ο Ανδρέας.
Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά την αγορά, να επισκέπτεται οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.
