«Εσύ παιδάκι μου, θέλεις ένα υπηρέτη κάθε ημέρα πίσω σου!»
«Πότε θα τακτοποιήσεις επιτέλους το δωμάτιό σου;»
Πόσες φορές άραγε έχουν ειπωθεί αυτές οι λέξεις σε σπίτια σε όλο τον κόσμο; Είναι μια φράση σχεδόν τελετουργική, που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, καθώς οι γονείς κοιτούν με απογοήτευση το χαώδες δωμάτιο του παιδιού τους. Ρούχα στο πάτωμα, ανοιγμένα βιβλία, μισοτελειωμένες κατασκευές, παιχνίδια διάσπαρτα παντού – και φυσικά, ένα παιδί ή έφηβος που φαίνεται να μη βλέπει αυτό το χάος ή να μην τον/την απασχολεί καθόλου.
Γιατί όμως τα παιδιά – και ειδικά οι έφηβοι – δεν τακτοποιούν το δωμάτιό τους; Είναι τεμπελιά, αδιαφορία, αντίδραση; Ή μήπως πίσω από αυτή τη φαινομενικά απλή καθημερινή πράξη, κρύβονται πιο βαθιές ψυχολογικές διεργασίες;
Ας δούμε το θέμα με λίγο περισσότερη κατανόηση και ψυχραιμία.
Το δωμάτιο ως «καθρέφτης του εαυτού»
Για τον ενήλικα, το τακτοποιημένο δωμάτιο είναι δείγμα οργάνωσης, καθαριότητας και υπευθυνότητας. Όμως για το παιδί ή τον έφηβο, το δωμάτιο είναι ο προσωπικός του χώρος, ίσως ο μοναδικός στον οποίο αισθάνεται πως έχει τον απόλυτο έλεγχο. Στην προσχολική ηλικία, το παιδί αρχίζει να αναπτύσσει την αίσθηση του «δικού μου»: το δικό μου παιχνίδι, το δικό μου ράφι, το δικό μου δωμάτιο. Καθώς μεγαλώνει, αυτός ο χώρος γίνεται πεδίο έκφρασης, ανεξαρτησίας – ακόμα και αντίστασης.
Για έναν έφηβο, το δωμάτιο είναι κάτι περισσότερο: είναι καταφύγιο, εργαστήρι σκέψης, προσωπικό σύμπαν. Το χάος που βλέπει ο γονιός μπορεί για τον έφηβο να είναι η «κανονικότητα», η άμυνά του απέναντι στις απαιτήσεις του κόσμου ή ακόμα και ένας τρόπος να δοκιμάσει τα όρια.
Παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας: Πώς βλέπουν την έννοια «τάξη»;
Για ένα μικρό παιδί, η έννοια της τάξης είναι μάθηση και όχι αυτονόητο καθήκον. Χρειάζεται χρόνο και καθοδήγηση για να κατανοήσει:
- ότι κάθε αντικείμενο έχει μια θέση,
- ότι η τακτοποίηση έχει νόημα και διευκολύνει την καθημερινότητα,
- και ότι είναι μέρος της δικής του ευθύνης.
Η φράση «μάζεψε τα παιχνίδια σου» μπορεί να φαντάζει ξεκάθαρη για τον γονιό, αλλά για ένα παιδί 4 ή 5 ετών είναι πολύ γενική. Αντίθετα, η φράση «βάλε τις μπαλίτσες στο κόκκινο κουτί» είναι σαφής και εφαρμόσιμη. Τα παιδιά χρειάζονται συγκεκριμένες οδηγίες, σταθερή επανάληψη και – το κυριότερο – παιχνιδιάρικη προσέγγιση.
Οι έφηβοι και το χάος: ένας διαφορετικός τρόπος σκέψης
Όταν το παιδί περνά στην εφηβεία, το «ακατάστατο δωμάτιο» αποκτά νέα διάσταση. Δεν είναι πια μόνο έλλειψη δεξιότητας ή πειθαρχίας – είναι δήλωση ταυτότητας. Ο έφηβος θέλει να δείξει ότι ορίζει τον χώρο του και ότι δεν υπακούει αυτόματα στις επιταγές των ενηλίκων.
Πολλοί γονείς εκνευρίζονται γιατί θεωρούν ότι η ακαταστασία δηλώνει αδιαφορία ή ασέβεια. Όμως στην πραγματικότητα, μπορεί να είναι έκφραση εσωτερικής σύγχυσης, ψυχικής μετάβασης ή απλώς… διαφορετικής προτεραιότητας. Ο έφηβος ενδιαφέρεται περισσότερο για τις σχέσεις, τις ιδέες, την ταυτότητά του – όχι για το αν δίπλωσε σωστά τις μπλούζες του.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
- Ορίστε ρεαλιστικές προσδοκίες
Το τέλειο δωμάτιο δεν είναι αυτοσκοπός. Αν το παιδί ξέρει πού βρίσκει τα πράγματά του και δεν κινδυνεύει από στοίβες ρούχων ή πεταμένα φαγητά, ίσως αυτό να αρκεί. Η πλήρης τάξη μπορεί να είναι δική μας ανάγκη – όχι του παιδιού.
- Δώστε λόγο και επιλογές
Αντί για εντολές, δώστε στα παιδιά την ευκαιρία να επιλέξουν πώς θα οργανώσουν τον χώρο τους. Συζητήστε μαζί λύσεις αποθήκευσης, μικρές ρουτίνες και προτάσεις, χωρίς να επιβάλλετε αυστηρά πρότυπα.
- Μην ταυτίζετε την αξία του παιδιού με την τάξη του δωματίου
Το παιδί δεν είναι «καλό» ή «κακό» ανάλογα με το πόσο τακτοποιημένο είναι το δωμάτιό του. Αν αυτή η πράξη γίνει πεδίο συνεχούς σύγκρουσης, μπορεί να βλάψει τη σχέση σας.
- Χρησιμοποιήστε το χιούμορ και τη συνεργασία
Η φράση «πάμε να δούμε ποιος θα μαζέψει πιο γρήγορα τα βιβλία!» μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική από το «αν δεν τα μαζέψεις τώρα, δεν βλέπεις τηλεόραση για μια βδομάδα».
- Σεβαστείτε τις φάσεις τους
Όπως όλοι μας, και τα παιδιά περνούν φάσεις: περιόδους μεγαλύτερης οργάνωσης και άλλες που η ακαταστασία τους «ξεφεύγει». Αντί να πιέζετε, δείτε τι μπορεί να συμβαίνει πίσω από αυτό. Άγχος; Βαρεμάρα; Ψυχική κόπωση; Μήπως χρειάζονται απλώς υποστήριξη και όχι κριτική;
Το ερώτημα «πότε θα τακτοποιήσεις το δωμάτιό σου;» δεν είναι τόσο αθώο όσο φαίνεται. Είναι μια πρόσκληση σε μια καθημερινή διαπραγμάτευση ανάμεσα σε ανάγκες, ρόλους, προτεραιότητες και φάσεις ζωής. Όσο πιο πολύ κατανοούμε τη σκέψη και τις ανάγκες των παιδιών – από το μικρό νήπιο ως τον εσωστρεφή έφηβο – τόσο πιο ουσιαστική και ειρηνική μπορεί να γίνει η συνύπαρξή μας μέσα στο ίδιο σπίτι.
Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά την αγορά, να επισκέπτεται οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.
