Ο Βαρδάρης φύσαγε λερός – Παντελής Κάλλιας – Εκδόσεις Πνοή – Σχολιάζει η Λεύκη Σαραντινού.
Ένα γοητευτικό οδοιπορικό στη Θεσσαλονίκη και τη Βόρεια Ελλάδα της γερμανικής και της βουλγαρικής κατοχής
Η πλειοψηφία των συγγραφέων που γράφουν κάποιο ιστορικό μυθιστόρημα για τη Θεσσαλονίκη, τη Νύμφη του Θερμαϊκού, τοποθετούν την υπόθεσή του συνηθέστερα στην εποχή του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, του Εθνικού Διχασμού και της μεγάλης πυρκαγιάς του 1917. Κι όμως, η πλούσια ιστορία της συμπρωτεύουσας προσφέρει άφθονες ευκαιρίες για συγγραφική έμπνευση, όπως για παράδειγμα η Θεσσαλονίκη της γερμανικής κατοχής και των Εβραίων της. Ο συγγραφέας από τη Δράμα, γεννημένος στη Θεσσαλονίκη και μόνιμος κάτοικος Αλεξανδρούπολης Παντελής Κάλλιας, επιλέγει αυτήν ακριβώς την εποχή για να συνθέσει το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Ο Βαρδάρης φύσαγε λερός».
Πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα που περιγράφει με εξαιρετικό τρόπο τη γερμανική κατοχή στη Θεσσαλονίκη και αποδίδει με εξαιρετική ζωντάνια την βεβαρυμένη ατμόσφαιρα που επικρατούσε τότε στην πόλη, μια ατμόσφαιρα φόβου, πείνας, και μόνιμης ανασφάλειας.
Ο συγγραφέας δεν αρκείται, όμως, μόνο σε αυτό. Πέρα από τα άφθονα ιστορικά στοιχεία που παραθέτει για την πόλη όπου μεγάλωσε, δίνει πολλές πληροφορίες στους αναγνώστες του σχετικά με τη βουλγαρική κατοχή στη Θράκη και, κυρίως, στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης και της Μάκρης.
Το όχημά του για τις αφηγήσεις αυτές είναι η ιστορία δύο νεαρών Εβραιόπουλων από τη Θεσσαλονίκη, του Αλμπέρτο και της Αλέγρας, δύο νέων που θα προσπαθήσουν να αποφύγουν το τραγικό πεπρωμένο της φυλής τους-ένα πεπρωμένο που είναι γνωστό σε όλους μας. Η μάζωξη των Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τους ναζί έλαβε χώρα το 1943 και ελάχιστοι από αυτούς κατόρθωσαν να ξεφύγουν από τους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς.
Δίπλα σε αυτούς τους κεντρικούς χαρακτήρες ξεχωρίζουν άνθρωποι με Α κεφαλαίο, όπως ο Δημήτρης και ο Λευτέρης, ψαράδες από την Αλεξανδρούπολη, αλλά και ο καπετάν –Μουράτ, που θα προσπαθήσουν να τους βοηθήσουν, σατανικοί ναζί και δωσίλογοι, και η Εσθήρ και ο Μιχαέλ, οι γονείς της Αλέγρας. Ο τελευταίος ιδιαίτερα, ο Μιχαέλ, αποτελεί έναν πολύ ιδιαίτερο χαρακτήρα που ακροβατεί διαρκώς ανάμεσα στο ηθικό και το μη ηθικό, το σωστό και το λάθος, το καλό και το κακό.
Η έρευνα στην οποία προέβη ο συγγραφέας προκειμένου να αναπαραστήσει τόσο γλαφυρά την ατμόσφαιρα της εποχής, αλλά και τις ιστορικές αναφορές του βιβλίου του είναι εμφανής σε κάθε σελίδα του, στο σώμα του κυρίως κειμένου, αλλά και στις πολυάριθμες σύντομες αναφορές που φωτίζουν ιστορικά μέρη, πρόσωπα και καταστάσεις. Σε καμία περίπτωση, όμως, οι αναφορές αυτές δεν «βαραίνουν» το κείμενο. Αντιθέτως, το μυθιστόρημα κυλάει αβίαστα χάρη στην καλοδουλεμένη, μα πάντα ανάλαφρη γραφή του Παντελή Κάλλια.
Η αφήγηση στο βιβλίο δεν ακολουθεί αυστηρή χρονολογική σειρά, αλλά διαδραματίζεται κυρίως, με κάποια πισωγυρίσματα, μεταξύ του 1941 και του 1945, με μικρές μόνο αναφορές σε άλλες χρονολογίες. Η πρόζα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι ζωηρή και γλαφυρή, ενώ εμφανής είναι και η τάση του να διεισδύει διαρκώς με την πένα του στον ψυχισμό των ηρώων του.
Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά την αγορά, να επισκέπτεται οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.
