Τα ταξίδια στο τέλος του Μεσαίωνα – Βίκινγκς – Γράφει η Λεύκη Σαραντινού.

Εν αρχή…

Ο άνθρωπος μοιάζει γεννημένος να ταξιδεύει από καταβολής κόσμου. Τις περιπλανήσεις των φημισμένων ταξιδευτών της αρχαιότητας, όπως των Φοινίκων, του Ηροδότου, του Στράβωνα και του Πυθέα του Μασσαλιώτη, διαδέχθηκε η στασιμότητα των Μέσων Χρόνων.

Μετά από την επικράτηση του χριστιανισμού και τις μεγάλες μεταναστεύσεις των λαών στην Ευρώπη, τις οποίες προκάλεσαν με τη σειρά τους οι μετακινήσεις των αποκαλούμενων «βαρβαρικών» φύλων από την Ανατολή κατά την Ύστερη Αρχαιότητα (1) , ο κόσμος εισήλθε σε ένα τέλμα.

Τα ταξίδια των Φοινίκων.

Πράγματι, πολλές από τις γνώσεις των Αρχαίων Χρόνων χάθηκαν ανεπιστρεπτί, η οικονομία και οι πόλεις παρήκμασαν μετά από τις επιδρομές των γερμανικών φυλών και, μοιραία, το εμπόριο και τα ταξίδια ελαττώθηκαν. Γι’ αυτό και ο Μεσαίωνας, ο οποίος διήρκησε περίπου από τον 5ο ως και τον 15ο μεταχριστιανικό αιώνα, θεωρείται γενικά μία εποχή παρακμής.

Υδραυλικός τροχός

Κι όμως, τα τελευταία χρόνια οι ιστορικοί αναθεώρησαν τις παλαιότερες απόψεις τους που καταδίκαζαν απερίφραστα τον Μεσαίωνα ως εποχή σκοταδισμού και συμφώνησαν ότι η εποχή αυτή της μερικής παρακμής είχε και αρκετές φωτεινές στιγμές, αφού δεν λησμονήθηκαν όλες οι κατακτήσεις του πνεύματος της Αρχαιότητας. Επιπλέον, ούτε το εμπόριο, αλλά ούτε και τα ταξίδια διακόπηκαν ποτέ εντελώς.

Πλοίο Φοινίκων.

Υπήρξε, επομένως, αναμφισβήτητα μία πολιτισμική και οικονομική καθίζηση σε σχέση με την Αρχαιότητα αυτή την περίοδο, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τότε δεν έλαβαν χώρα επιπλέον και κάποιες πολύ σημαντικές αλλαγές και εφευρέσεις, ιδίως μετά από το έτος 1000 μ.Χ., όπως, για παράδειγμα, το πετάλωμα των αλόγων, ο υδραυλικός τροχός, η πυρίτιδα, η τυπογραφία και πολλές άλλες (2) .

Ακόμη και σε αυτές τις πιο «σκοτεινές» εποχές, λοιπόν, κάποιοι άνθρωποι, κυρίως έμποροι και προσκυνητές, συνέχισαν τις μετακινήσεις από τόπο σε τόπο. Τα κίνητρα των ανθρώπων για πλουτισμό και η δίψα τους για εξερεύνηση και ανακάλυψη νέων τόπων υπήρξαν πάντοτε διαχρονικά. Οι Μεγάλες Ανακαλύψεις που πραγματοποιήθηκαν κατά τα τέλη του Μεσαίωνα άλλαξαν για πάντα τον κόσμο όπως τον γνωρίζουμε εμείς σήμερα και άσκησαν τεράστια επίδραση στον νου των ανθρώπων και την πορεία της Ιστορίας.

Στην Ιστορία, όμως, δεν υπάρχει παρθενογένεση. Αντιθέτως όλα τα ιστορικά γεγονότα είναι στενά συνυφασμένα μεταξύ τους και αλληλεπιδρούν, συχνά με τρόπους που δεν μας περνάει καν από το μυαλό.

Ποιοι ήταν, επομένως, αυτοί οι πρώτοι ταξιδευτές; Ποιοι ήταν εκείνοι που προετοίμασαν το έδαφος για τις Μεγάλες Ανακαλύψεις του 15ου και του 16ου αιώνα, ανακαλύψεις οι οποίες θα άλλαζαν δια παντός την εικόνα που είχαν ως τότε οι άνθρωποι για τον έως τότε γνωστό κόσμο; Και ποιοι ακριβώς ήταν αυτοί οι πολιτιστικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες που οδήγησαν την ανθρωπότητα σε αυτές;

Ας ξεκινήσουμε την περιήγησή μας από τους ανθρώπους εκείνους οι οποίοι δεν το έβαλαν κάτω ακόμη και σε καιρούς σκοτεινούς και δυστοπικούς, όταν όλοι και όλα έμοιαζαν να συνωμοτούν εναντίον τους.

Αυτοί οι άνθρωποι, γεννημένοι ταξιδευτές, ήταν εκείνοι οι οποίοι κατάφεραν να συνεχίσουν την ταξιδιωτική παράδοση της Αρχαιότητας και να οδηγήσουν τελικά, μαζί με άλλους παράγοντες, στις Ανακαλύψεις των νέων Χωρών και την αυγή της Νεότερης Εποχής.

Βίκινγκ, οι πρώτοι ταξιδευτές 

Ο γνωστός κόσμος, κατά την ανατολή του Μεσαίωνα, περιλάμβανε τη Βόρεια Αφρική, την Ευρώπη και την Ασία. Οι υπόλοιπες ήπειροι, δηλαδή η Ανταρκτική, η Αμερική και η Ωκεανία, ήταν ακόμη άγνωστες και η θεωρία ότι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ανακαλύψει την Αμερική δεν μπορεί να τεκμηριωθεί -ακόμη τουλάχιστον- από τα μέχρι τώρα υπάρχοντα επιστημονικά τεκμήρια. Αυτό όμως, το οποίο δεν επιδέχεται καμία αμφισβήτηση είναι το γεγονός ότι οι Βίκινγκ- και όχι ο Χριστόφορος Κολόμβος- ήταν εκείνοι στους οποίους μπορεί να πιστωθεί η ανακάλυψη της Αμερικής.

Οι Βίκινγκ, οι φημισμένοι Σκανδιναβοί ταξιδευτές, οι οποίοι με κοιτίδα τους τη Νορβηγία και, ακολούθως, τη Δανία, επέδραμαν από τον 8ο αιώνα σε ολόκληρη την Ευρώπη, ήταν εξαιρετικοί ναυπηγοί.

Με τα περίφημα Ντράκαρ τους- όπως ονομάζονταν τα μεγάλα κωπήλατα ή ιστιοφόρα πλοία τους με το κεφάλι ενός δράκου σκαλισμένο στην πλώρη τους- σκορπούσαν τον φόβο και τον τρόμο σε όλες τις πόλεις και τα χωριά που είχαν την ατυχία να βρεθούν στο στόχαστρό τους, να λεηλατηθούν και τελικά να ερειπωθούν, νικημένα από τη δύναμη των όπλων τους.

Αυτά ακριβώς τα πλοία χρησιμοποίησαν οι Βίκινγκ προκειμένου να εποικίσουν και άλλους τόπους πλην των παγωμένων εκτάσεων της Σκανδιναβίας, μιας περιοχής η οποία, ως φαίνεται, δεν μπορούσε να χωρέσει τον διαρκώς αυξανόμενο πληθυσμό τους. Βίκινγκ ήταν οι πρώτοι εποικιστές της Ισλανδίας γύρω στα τέλη του 9ου μεταχριστιανικού αιώνα και στον αρχηγό τους τον Έρικ τον Ερυθρό (3) πιστώνεται η ανακάλυψη της Γροιλανδίας έναν αιώνα αργότερα. Τη γη αυτή την ονόμασε Greenland, δηλαδή Πράσινη Γη, παρά το γεγονός ότι και αυτή ήταν καλυμμένη από πάγους, με την ελπίδα να προσελκύσει έτσι νέους αποίκους.

Ο γιος του Έρικ του Ερυθρού, ο Λέιφ Έρικσον, (4) αποφάσισε το έτος 1000 μ.Χ. να σαλπάρει από τη Γροιλανδία προς τα δυτικά σε αναζήτηση νέων εδαφών. Το πλοίο του προσάραξε στην παγωμένη και βραχώδη στη Χερσόνησο του Λαμπραντόρ, στον σημερινό Καναδά. Κατεβαίνοντας νοτιότερα, στη Νέα Γη –ή, σύμφωνα με άλλους μελετητές-, στον κόλπο του Αγίου Λαυρεντίου στις σημερινές Βόρειες Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, συνάντησε πολλούς καταπράσινους αμπελώνες, γι’ αυτό και ονόμασε την περιοχή αυτή Vinland, ήτοι Γη του κρασιού.

Έρικ ο Ερυθρός

Φαίνεται όμως πως οι δυσκολίες για τους αποίκους ήταν μεγάλες και έτσι, για αδιευκρίνιστους σε εμάς σήμερα λόγους, οι Βίκινγκ εγκατέλειψαν την αποικία τους. Έκτοτε, μέχρι και το περίφημο ταξίδι του Κολόμβου το 1492, η ανακάλυψη της νέας αυτής ηπείρου λησμονήθηκε παντελώς από τους ανθρώπους του Μεσαίωνα, αλλά και από τον σύγχρονό μας κόσμο, μέχρι την ανακάλυψη των πρώτων αρχαιολογικών ευρημάτων το 1960 από τα απομεινάρια των οικισμών των Βίκινγκ στη Βόρεια Αμερική.

Λέιφ Έρικσον

Έτσι, στα τέλη του Μεσαίωνα κανείς δεν θυμόταν πια το ταξίδι των θαρραλέων ταξιδευτών του Βορρά και οι ιθαγενείς πληθυσμοί της Αμερικής, εντελώς απομονωμένοι από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, συνέχιζαν να δημιουργούν και να αναπτύσσουν τους δικούς τους ιδιαίτερους πολιτισμούς.

1 Πρόκειται για την ιστορική περίοδο από τον 3ο ως το 6ο μεταχριστιανικό αιώνα.

2 Κάποιες από αυτές ήταν ήδη γνωστές από την αρχαιότητα στην Κίνα, αλλά διαδόθηκαν στην Ευρώπη κατά τους μεσαιωνικούς

χρόνους, ιδίως μέσω των Αράβων.

3 950-1003.

4 Περίπου 970-1020.

Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά  την αγορά, να επισκέπτεται  οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.