Φωτεινή Κ. Σίμογλου – Η Τέχνη μιλά μια ξένη γλώσσα; – Ρωτά η Βασιλεία Ζαχάρη.
Η Τέχνη μιλά μια ξένη γλώσσα; Μιλώντας με την κα. Φωτεινή Κ. Σίμογλου,
Καθηγήτρια γαλλικής γλώσσας και φιλολογίας ΑΠΘ
Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς.
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στις Σέρρες. Σπούδασα στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ και συνέχισα τις σπουδές μου στο Université Sorbonne Nouvelle, εμβαθύνοντας στη γαλλική γλώσσα. Ολοκλήρωσα τις μεταπτυχιακές σπουδές στο ΕΑΠ, με έμφαση στη διδακτική της γαλλικής ως ξένης γλώσσας. Το 2009, διορίστηκα στη Δημόσια Δευτεροβάθμια εκπαίδευση μέσω του γραπτού διαγωνισμού ΑΣΕΠ και ξεκίνησα την εκπαιδευτική μου πορεία στην Κέρκυρα, όπου, παράλληλα, φοίτησα στο Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, πραγματοποιώντας έτσι και το δεύτερο ακαδημαϊκό μου όνειρο. Από το 2020, διδάσκω ως αποσπασμένη εκπαιδευτικός στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ και στο Κέντρο Διδασκαλίας Ξένων Γλωσσών ΑΠΘ. Ως επιμορφώτρια επιμορφωτών BELC, διοργανώνω επιμορφωτικές συναντήσεις σε όλη την Ελλάδα σε συνεργασία με τις Συμβούλους Εκπαίδευσης και τη στήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου, προωθώντας καινοτόμες διδακτικές προσεγγίσεις. Τα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα εστιάζονται στη σύνδεση των εικαστικών τεχνών με τη διδασκαλία της γαλλικής ως ξένης γλώσσας, αξιοποιώντας την τέχνη ως εργαλείο γλωσσικής και πολιτισμικής μάθησης. Μέσα από την πορεία μου, κατάφερα να συνδυάσω τις δύο μεγάλες μου αγάπες – τη γαλλική γλώσσα και την ιστορία – και να τις ενσωματώσω τόσο στην ακαδημαϊκή όσο και στη διδακτική μου διαδρομή.
Οργανώσατε μια διαδικτυακή επιμορφωτική συνάντηση με τίτλο “Οι εικαστικές τέχνες στην τάξη της γαλλικής ως ξένης γλώσσας: Παιδαγωγικά εργαλεία και δημιουργικές δραστηριότητες” , στο οποίο συμμετείχαν εκπαιδευτικοί από όλη την Ελλάδα. Ποιοι ήταν οι στόχοι αυτής της συνάντησης;
Η διαδικτυακή επιμορφωτική συνάντηση με τίτλο πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο 2025 σε συνεργασία με τις Συμβούλους Εκπαίδευσης Γαλλικής Γλώσσας κ. Διπλάρη, κ. Κοκοτσάκη και κ. Πλιώτα. Απευθύνθηκε σε συναδέλφους καθηγητές /τριες γαλλικής γλώσσας της Πελοποννήσου, της Δυτικής Αττικής, της Ζακύνθου, της Κεφαλλονιάς και της Κρήτης. Στο παρελθόν, έχουν πραγματοποιηθεί κι άλλες επιμορφωτικές συναντήσεις στην Ήπειρο, στη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία, στη Θεσσαλία και στη Θράκη. Η εν λόγω συνάντηση είχε τέσσερις βασικούς στόχους. Πρώτον, να αναδείξει τη γλωσσική και πολιτισμική διάσταση των εικαστικών τεχνών, προβάλλοντάς τες ως εργαλείο που ενισχύει τη γλωσσική ανάπτυξη και την πολιτισμική επίγνωση των μαθητών. Δεύτερον, να προσφέρει πρακτικές εφαρμογές μέσω δημιουργικών δραστηριοτήτων, όπως η οπτική ανάγνωση, η αφήγηση και η δημιουργική γραφή εμπνευσμένη από την τέχνη. Τρίτον, να ενθαρρύνει τη διαφοροποιημένη διδασκαλία, προτείνοντας ευέλικτες προσεγγίσεις που μπορούν να προσαρμοστούν σε διαφορετικά επίπεδα γλωσσομάθειας. Τέλος, να δημιουργήσει έναν χώρο δικτύωσης και ανταλλαγής καλών πρακτικών, επιτρέποντας στους/στις εκπαιδευτικούς να συνεργαστούν και να μοιραστούν τις εμπειρίες τους. Η συνάντηση αποτέλεσε μια γόνιμη εμπειρία, όπου η παιδαγωγική συναντήθηκε με την καλλιτεχνική δημιουργία, αποδεικνύοντας πως η γλώσσα και η τέχνη μπορούν να λειτουργήσουν ως αλληλοσυμπληρούμενα εργαλεία στη διδασκαλία της γαλλικής ως ξένης γλώσσα.
Ποια η αξία της γαλλικής γλώσσας και της κουλτούρας που αυτή φέρει στα ελληνικά δρώμενα και στην ελληνική κοινωνία; Έχει απήχηση;
Η γαλλική γλώσσα διατηρεί εξέχουσα θέση στην ελληνική κοινωνία, με βαθιές ιστορικές, πολιτισμικές και εκπαιδευτικές ρίζες. Ως μία από τις κυρίαρχες γλώσσες του ευρωπαϊκού και διεθνούς πολιτιστικού και επιστημονικού διαλόγου, η γαλλική έχει συμβάλει καθοριστικά στη διαμόρφωση της ελληνικής πνευματικής παράδοσης, ιδιαίτερα μέσω της επιρροής του γαλλικού Διαφωτισμού στη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους και της εκπαίδευσης. Η παρουσία της στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση, μέσω των Τμημάτων Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, του Γαλλικού Ινστιτούτου και του δικτύου γαλλόφωνων σχολείων, αποδεικνύει τη σταθερή ζήτηση για τη γαλλική ως εργαλείο παιδείας και πολιτισμικής αλληλεπίδρασης. Επιπλέον, η σύνδεσή της με τα προγράμματα κινητικότητας Erasmus+ ενισχύει τη διαπολιτισμική επάρκεια των φοιτητών και τη διεθνή τους ένταξη.
Πέρα από τη γνωστική και πολιτισμική της διάσταση, η γαλλική γλώσσα έχει καθοριστική γεωπολιτική και οικονομική σημασία. Ως επίσημη γλώσσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του ΟΗΕ, της UNESCO και άλλων διεθνών οργανισμών, παρέχει αυξημένες επαγγελματικές προοπτικές. Η μακρόχρονη συνεργασία Ελλάδας-Γαλλίας στους τομείς της διπλωματίας, της ενέργειας, της αμυντικής πολιτικής και του τουρισμού ενισχύει τη σημασία της στη σύγχρονη αγορά εργασίας. Παρά την κυριαρχία της αγγλικής ως παγκόσμιας lingua franca, η γαλλική γλώσσα διατηρεί τη δυναμική της χάρη στη γαλλοφωνία, που εκτείνεται σε πέντε ηπείρους, και στη σταθερή πολιτισμική της απήχηση. Μέσω λογοτεχνικών και κινηματογραφικών φεστιβάλ, επιστημονικών συνεργασιών και πολιτιστικών δράσεων, παραμένει μια ζωντανή, χρήσιμη και υψηλού κύρους γλώσσα, θεμελιωμένη στην ευρωπαϊκή και ελληνική ταυτότητα.
Ποια η συμβολή εμβληματικών προσωπικοτήτων του γαλλικού πολιτισμού στην ελληνική δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση;
Η συμβολή εμβληματικών προσωπικοτήτων του γαλλικού πολιτισμού στην ελληνική εκπαίδευση είναι πολυδιάστατη, επηρεάζοντας τη γλωσσική διδασκαλία, τη φιλοσοφική σκέψη, τη λογοτεχνία και τις κοινωνικές επιστήμες. Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, οι ιδέες των Montesquieu (Μοντεσκιέ), Voltaire (Βολταίρος) και Rousseau (Ρουσσώ) διαμόρφωσαν τη νεωτερική πολιτική σκέψη και επηρέασαν την Ελληνική Επανάσταση, ενισχύοντας τη διδασκαλία των κοινωνικών επιστημών. Στη γαλλική λογοτεχνία, τα έργα των Victor Hugo (Βίκτωρ Ουγκώ), Albert Camus (Αλμπέρ Καμύ) και Jean–Paul Sartre (Ζαν-Πολ Σαρτρ) προωθούν τον κοινωνικό και υπαρξιακό προβληματισμό, ενώ ο Antoine de Saint–Exupéry (Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί), με Le Petit Prince (Το μικρό πρίγκιπα), ενισχύει τη γλωσσική διδασκαλία μέσα από την αλληγορία και την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η γαλλική διανόηση έχει αφήσει ανεξίτηλο αποτύπωμα στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Οι θεωρίες των Michel Foucault (Μισέλ Φουκώ), Jacques Derrida (Ζακ Ντεριντά) και Pierre Bourdieu (Πιερ Μπουρντιέ) αποτελούν θεμελιώδη αντικείμενα μελέτης στις κοινωνικές επιστήμες, ενώ οι Claude Lévi–Strauss (Κλοντ Λεβί-Στρος) και Roland Barthes (Ρολάν Μπαρτ) εμπλούτισαν τη σημειωτική και την ανθρωπολογία. Στη λογοτεχνία, οι Honoré de Balzac (Ονορέ ντε Μπαλζάκ), Gustave Flaubert (Γκυστάβ Φλωμπέρ), Marcel Proust (Μαρσέλ Προυστ) και Arthur Rimbaud (Αρτούρ Ρεμπώ) αποτελούν αντικείμενο εις βάθος μελέτης στα τμήματα Γαλλικής Φιλολογίας και Συγκριτικής Λογοτεχνίας. Επιπλέον, στον χώρο της τέχνης, οι θεωρίες των André Malraux (Αντρέ Μαλρό) και Paul Valéry (Πολ Βαλερύ) συμβάλλουν στην αισθητική ανάλυση και την πολιτισμική θεωρία. Η επιρροή αυτών των προσωπικοτήτων δεν είναι μόνο ακαδημαϊκή, αλλά συμβάλλει στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και της αισθητικής ευαισθησίας, αναδεικνύοντας τη γαλλική γλώσσα ως φορέα επιστημονικού και πολιτισμικού διαλόγου.
Αν σας ρωτούσαν ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους οι μαθητές/τριες θα επέλεγαν την γαλλική γλώσσα, τι θα λέγατε;
Η επιλογή της γαλλικής γλώσσας από τους/τις μαθητές/τριες βασίζεται σε μια πολυπαραμετρική προσέγγιση που συνδέεται με τη διεθνή επικοινωνία, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και τις επαγγελματικές προοπτικές. Ως γλώσσα διεθνούς κύρους, αποτελεί επίσημη γλώσσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του ΟΗΕ, της UNESCO και άλλων διεθνών οργανισμών, παρέχοντας πρόσβαση σε ένα ευρύ δίκτυο επικοινωνίας και συνεργασίας. Επιπλέον, η γαλλική γλώσσα προσφέρει σημαντικές ακαδημαϊκές και επαγγελματικές δυνατότητες, επιτρέποντας την πρόσβαση σε κορυφαία γαλλόφωνα πανεπιστήμια (π.χ. Sorbonne, Sciences Po, HEC) και ενισχύοντας τη σταδιοδρομία σε τομείς όπως η διπλωματία, η νομική, η επιστήμη, ο τουρισμός, η γαστρονομία και οι τέχνες.
Η γαλλική συνδέεται επίσης με έναν πολιτισμό παγκόσμιας εμβέλειας, από τη λογοτεχνία (Victor Hugo, Honoré de Balzac, Marcel Proust) έως τον κινηματογράφο, τη μουσική και τη φιλοσοφία. Ως λατινογενής γλώσσα με λεξιλογική συγγένεια με την ελληνική, διευκολύνει την εκμάθηση και άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών, προσφέροντας ένα σημαντικό πλεονέκτημα στη γλωσσική πολυμορφία. Τέλος, λειτουργεί ως πολιτισμικό διαβατήριο, συνδέοντας τον/την μαθητή/τρια με τη γαλλοφωνία, που αριθμεί πάνω από 320 εκατομμύρια ομιλητές σε πέντε ηπείρους. Η εκμάθησή της δεν αποτελεί απλώς γλωσσική κατάρτιση, αλλά επένδυση στη διαπολιτισμική κατανόηση, την ακαδημαϊκή εξέλιξη και την επαγγελματική κινητικότητα.
Ποια κοινά σημεία και αξίες έχει η ελληνική και η γαλλική γλώσσα;
Η ελληνική και η γαλλική γλώσσα, παρά τις διαφορετικές τους γλωσσικές καταβολές, διαμορφώνουν διαχρονικά την ευρωπαϊκή ταυτότητα, μοιραζόμενες κοινές πολιτισμικές αξίες και ιστορικές αλληλεπιδράσεις. Η ελληνική αποτελεί θεμέλιο του δυτικού πολιτισμού, ενώ η γαλλική υπήρξε κεντρικό όχημα του Διαφωτισμού, προωθώντας τις αρχές της δημοκρατίας, της λογικής και της ατομικής ελευθερίας.
Η μεταξύ τους γλωσσική σύνδεση αποτυπώνεται στο εκτενές ελληνικό λεξιλογικό δάνειο στη γαλλική, κυρίως σε τομείς όπως η επιστήμη (mathématiques, physique), η φιλοσοφία (éthique, logique), η ιατρική (cardiologie, psychiatrie) και η τέχνη (théâtre, drame). Παράλληλα, και οι δύο γλώσσες αποτελούν φορείς πολιτισμού: η ελληνική μέσω της αρχαίας ρητορικής, του θεάτρου και της ποίησης, η γαλλική μέσω της λογοτεχνίας, του κινηματογράφου και της μουσικής. Ως γλώσσες με υψηλό πολιτισμικό και συμβολικό κεφάλαιο, διατηρούν καίριο ρόλο στην υπεράσπιση της πολυγλωσσίας και της παιδείας στην Ευρώπη, ενισχύοντας τη διαπολιτισμική επικοινωνία και τη διατήρηση της πολιτισμικής κληρονομιάς.
Τελικά, ο γαλλικός διαφωτισμός είχε επηρεαστεί τόσο από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό όσο και από τον βυζαντινό κατά την γνώμη σας;
Ο Γαλλικός Διαφωτισμός επηρεάστηκε καθοριστικά από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, ενώ η επίδραση του βυζαντινού πολιτισμού υπήρξε κυρίως έμμεση, λειτουργώντας ως φορέας διάσωσης και διάδοσης της αρχαιοελληνικής σκέψης. Οι διανοητές του Διαφωτισμού, όπως οι Voltaire (Βολταίρος), Rousseau (Ρουσσώ), Diderot (Ντιντερό) και Montesquieu (Μοντεσκιέ), αντλούσαν ιδέες από την αρχαιοελληνική φιλοσοφία, ενσωματώνοντας τις αρχές της δημοκρατίας, της λογικής και της ατομικής ελευθερίας. Η πολιτική θεωρία του Aristote (Αριστοτέλη), ο ορθολογισμός του Platon (Πλάτωνα) και η ηθική των Stoïciens (Στωικών) διαμόρφωσαν τις βάσεις του Διαφωτισμού, ενώ η αλληγορική σκέψη του Prométhée (Προμηθέα) και η σωκρατική αναζήτηση της αλήθειας ενίσχυσαν τον προβληματισμό για την ελεύθερη σκέψη και την αντίσταση στην αυταρχική εξουσία.
Το Βυζάντιο, παρά τη θεοκεντρική του κοσμοαντίληψη, συνέβαλε έμμεσα στη διαμόρφωση του Διαφωτισμού μέσω της διατήρησης και μεταλαμπάδευσης της ελληνικής παιδείας στη Δύση. Η μετάδοση αρχαιοελληνικών κειμένων από Βυζαντινούς λόγιους, ιδιαίτερα μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453), τροφοδότησε την Αναγέννηση, λειτουργώντας ως ενδιάμεσος κρίκος στην αναβίωση της κλασικής φιλοσοφίας. Εμβληματικές μορφές όπως ο Georgios Gémistos Pléthon (Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων) εισήγαγαν τις νεοπλατωνικές ιδέες στην Ιταλία, επηρεάζοντας τη δυτική διανόηση. Συνεπώς, αν και ο Διαφωτισμός διαμορφώθηκε πρωτίστως από τον αρχαιοελληνικό ορθολογισμό και τις πολιτικές αρχές της κλασικής Αθήνας, το Βυζάντιο διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στη διάσωσή τους, επιτρέποντας την πρόσβαση της ευρωπαϊκής σκέψης σε αυτές.
Αν είχατε την ευκαιρία να αλλάξετε κάτι πάνω στην εκμάθηση της γαλλικής γλώσσας στην δημόσια εκπαίδευση, τι θα ήταν αυτό και γιατί;
Αν μπορούσα να αλλάξω κάτι στην εκμάθηση της γαλλικής γλώσσας στη δημόσια εκπαίδευση, θα ήταν η προσέγγιση που ακολουθείται στη διδασκαλία της. Σήμερα, η γαλλική συχνά αντιμετωπίζεται ως ένα επιπλέον μάθημα γεμάτο γραμματικούς κανόνες και αποστήθιση, αντί ως ένα εργαλείο επικοινωνίας και πολιτισμικής σύνδεσης. Αυτό που λείπει είναι η επαφή με τη γλώσσα ως ζωντανό οργανισμό, ως ένα μέσο που επιτρέπει στους μαθητές να επικοινωνήσουν, να εκφραστούν και να κατανοήσουν έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης.
Θα ήθελα να ενισχυθεί η προφορική επικοινωνία και η αλληλεπίδραση των μαθητών με αυθεντικό γλωσσικό υλικό: ταινίες, τραγούδια, άρθρα, πολυτροπικές δραστηριότητες, ώστε να κατανοήσουν τη γλώσσα σε ρεαλιστικά συμφραζόμενα. Παράλληλα, θεωρώ απαραίτητο να υπάρξει σύνδεση της διδασκαλίας με το Κρατικό Πιστοποιητικό Γλωσσομάθειας (ΚΠΓ), ώστε οι μαθητές να έχουν έναν σαφή και μετρήσιμο στόχο που θα τους προσφέρει γλωσσική επάρκεια και πιστοποίηση των γνώσεών τους. Η γαλλική γλώσσα δεν είναι απλώς ένα μάθημα, αλλά μια δεξιότητα με πολιτισμική, ακαδημαϊκή και επαγγελματική αξία. Για να αποκτήσει τη θέση που της αξίζει, χρειάζεται μια πιο σύγχρονη, επικοινωνιακή και ουσιαστική προσέγγιση στη δημόσια εκπαίδευση.
Η αγάπη σας για την γαλλική γλώσσα και τον γαλλικό πολιτισμό βασίζεται σε κάποια επιρροή σας ή σε κάποια βαθιά σας επιθυμία;
Η αγάπη μου για τη γαλλική γλώσσα και τον γαλλικό πολιτισμό είναι αποτέλεσμα τόσο βαθιάς εσωτερικής επιθυμίας όσο και εξωτερικών επιρροών που με διαμόρφωσαν. Από μικρή ηλικία, οι γονείς μου, χωρίς να είναι γαλλόφωνοι, είχαν μια ιδιαίτερη εκτίμηση για τη γλώσσα και τον πολιτισμό της. Είναι άνθρωποι που αντιλαμβάνονται τη γνώση μίας ξένης γλώσσας ως παράθυρο στον κόσμο. Θεωρούν τη γαλλική γλώσσα ως γλώσσα καλλιέργειας, αισθητικής και κριτικής σκέψης, που μπορεί να διαμορφώσει τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου. Έτσι, λοιπόν από τα πρώτα μου βήματα στη γλώσσα, με γοήτευσε η μουσικότητα, η ακρίβεια και η αισθητική της. Δεν ήταν ποτέ για μένα απλώς ένα σύνολο κανόνων, αλλά ένας τρόπος σκέψης, ένας κόσμος όπου η λογική συναντά την τέχνη και η λογοτεχνία συνομιλεί με τη φιλοσοφία.
Καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διαδρομή έπαιξε ο καθηγητής μου στα γαλλικά ο κ. Αθανάσιος Δ. Μασλαρινός, ο άνθρωπος που με ανέλαβε από τα πρώτα μου βήματα στη γλώσσα και με οδήγησε ως το επίπεδο Γ1, λίγο πριν την εισαγωγή μου στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας.
Και ίσως, τελικά, αυτή η πορεία να ήταν μοιραία από την αρχή! Ο παππούς μου λεγόταν Γάλλος Παρίσης – με τέτοιο όνομα, μάλλον ήταν γραφτό να οδηγηθώ προς τη γαλλική γλώσσα! Ποιος ξέρει, ίσως στα βάθη των αιώνων να υπάρχει μια χαμένη σύνδεση με τη Γαλλία… ή απλώς ένα όμορφο παιχνίδι της μοίρας που με έφερε κοντά σε αυτόν τον πολιτισμό που τόσο αγαπώ.
Ποια είναι η αγαπημένη σας έκφραση στα γαλλικά;
Η αγαπημένη μου γαλλική έκφραση είναι “La vie en rose“. Δεν είναι απλώς ένας στίχος από το εμβληματικό τραγούδι της Édith Piaf, αλλά μια φιλοσοφία ζωής, ένας τρόπος να βλέπει κανείς τον κόσμο μέσα από έναν πιο φωτεινό και αισιόδοξο φακό. Είναι μια υπενθύμιση ότι, παρά τις αντιξοότητες, υπάρχει πάντα χώρος για ονειροπόληση, δημιουργικότητα, αγάπη και αισιοδοξία.
Σας ευχαριστούμε θερμά.
Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά την αγορά, να επισκέπτεται οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.
