Οι αυτοκτονίες των γυναικών στην Ελλάδα με την έλευση του 20 ου αιώνα – Σ.Τατίδου – Σχολιάζει ο Κώστας Α. Τραχανάς.

«Οι αυτοκτονίες των γυναικών στην Ελλάδα με την έλευση του 20 ου

αιώνα-Ένα διαχρονικό αίτημα χειραφέτησης» Σ.Τατίδου Εκδόσεις

Εστία 2024 σελ.235

Το μήνυμα σήμερα το 2025 είναι σαφές: όποια τολμήσει να αμφισβητήσει τον αυστηρό ισλαμικό ενδυματολογικό κώδικα θα έχει , στην καλύτερη περίπτωση την κατάληξη της Αχού Νταριαεγί. Της φοιτήτριας του Πανεπιστημίου της Τεχεράνης που διαμαρτυρήθηκε πρόσφατα μένοντας με τα εσώρουχά της και οδηγήθηκε σε ψυχιατρείο, σύμφωνα με τις Αρχές , «είχε ψυχιατρικά προβλήματα». Είναι ίδιον των αυταρχικών καθεστώτων (Ιράν, Αφγανιστάν, Σ. Αραβία-καταπίεση των αθλούμενων γυναικών , Εμιράτα, τι μοίρα επιφυλάσσει ο Τραμπ στις Αμερικανίδες γυναίκες π.χ. στο θέμα των αμβλώσεων) να χαρακτηρίζουν «τρελό» όποιον αποκλίνει από τη νόρμα, είτε γυναίκα που ζητάει χειραφέτηση είτε άνδρα.

Είναι εντυπωσιακό το πόσο διάχυτη τελικά είναι η σεξιστική αντίληψη που θέλει τη γυναίκα -θύμα πάντα ύποπτη για κάτι. Όταν κακοποιείται, καταγγέλλει ,αυτοκτονεί ή δολοφονείται.

«Υπερβολική», «μισότρελη», «κάτι θα έκανε» ή το διαβόητο , «το περιπολικό κυρία μου δεν είναι ταξί». Μαντέψτε όμως: δεν είναι προβληματικές οι γυναίκες που διαμαρτύρονται ή αυτοκτονούν. Αν σας ενοχλούν ή δεν σας πείθουν , τότε το πρόβλημα βρίσκεται στο μυαλό μας…

Το βιβλίο αυτό αποσκοπεί στη διερεύνηση της γυναικείας χειραφέτησης σε μια κομβική περίοδο της ιστορίας του σύγχρονου κόσμου. Πρόκειται για το γύρισμα ανάμεσα στον 19ο και στον 20ό αιώνα, όταν οι νέες συνθήκες ζωής επαναπροσδιορίζουν τη θέση των γυναικών στον νέο κόσμο, που προοδευτικά παγιώνεται, και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τη χειραφέτησή τους.

Η έρευνα αυτή εκτείνεται στην 25ετία 1887-1912 και εστιάζει σε περιπτώσεις γυναικείων αυτοκτονιών, που συνδέονται με συγκεκριμένο «αίτημα»: για σπουδές, εργασία, ανεξαρτησία , ελεύθερη επιλογή στο αισθηματικό πεδίο και καλύτερη μεταχείριση από κοινωνία/πολιτεία.

Με την έρευνα αυτή η Σοφία Τατίδου επιχειρεί να εμπλουτίσει το υπάρχον υλικό , να δώσει φωνή σε περισσότερες ιστορίες από τα κάτω και να αναδείξει μια σχεδόν άγνωστη όψη της κοινωνικής ιστορίας στην Ελλάδα. Γενικότερα , η αυτοχειρία παραμένει ένα σχετικά ανεξερεύνητο ιστορικό πεδίο στην Ελλάδα.

Σκοπός της έρευνας δεν είναι να προσφέρει μια γενεαλογία περί αυτοκτονίας ,αλλά μια χαρτογράφηση του φαινομένου μέσα από τη διερεύνηση των καθημερινών συνθηκών ζωής των γυναικών και των ιστορικών όρων που τις ώθησαν σε αυτή την οριακή ενέργεια, σε μια προσπάθεια κατανόησης του συμβολισμού αυτής της πράξης μέσω της ιστορικοποίησής της. Επιπλέον απαντά σε κάποια κρίσιμα ερωτήματα .Τι πέτυχαν οι γυναίκες με αυτό το μέσο, όσον αφορά τις διεκδικήσεις τους ; Ποιος ο αντίκτυπός του και τι «διάβασε» ο Τύπος και η κοινωνία στις ενέργειές τους ; Μπορούμε να κάνουμε λόγο για αυξημένες αυτοκτονίες ή για «επιδημία αυτοκτονιών», όπως εκφράστηκε από τον ψυχιατρικό και δημοσιογραφικό λόγο; Και τέλος, ποιο είναι το προφίλ των γυναικών που διαπράττουν αυτοκτονία με «αίτημα» ;

Η συγγραφέας αποδελτίωσε γυναικείες αυτοκτονίες και απόπειρες αυτοκτονιών από ημερήσιες αθηναϊκές εφημερίδες για την περίοδο 1887-1912.Συγκεκριμένα , βάση για την έρευνα αποτέλεσε η εφημερίδα «Ακρόπολις» και λιγότερο οι εφημερίδες «Σκριπ», «Εμπρός», «Άστυ» και «Καιροί».

Αξιοποίησε τις επιστολές αυτοκτονίας που δημοσιεύονται στον Τύπο ,τις μαρτυρίες των αποπειρώμενων ή των οικείων των αυτόχειρων, που παρέχουν πλούσιο υλικό.

Συγκέντρωσε η Σοφία Τατίδου ένα δείγμα περίπου 470 αυτοκτονικών πράξεων (ολοκληρωμένες και απόπειρες) από αστυνομικά δελτία του Τύπου.

Σε κάθε κεφάλαιο εξετάζει είτε μια περίπτωση αυτοκτονίας είτε πλήθος περιπτώσεων με κοινό «αίτημα», το ιστορικο-κοινωνικό τους πλαίσιο, όπως και τις κυρίαρχες προσεγγίσεις της εποχής γύρω από το φαινόμενο. Πιο συγκεκριμένα , στο Α Κεφάλαιο εστιάζεται στην επιθυμία μιας νεαρής -απόφοιτης του Αρσακείου- για ανώτερες σπουδές στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Με την «αυτοχειρία» της γίνεται σύμβολο ενός αγώνα στην κρίσιμη για τις εξελίξεις στο γυναικείο ζήτημα δεκαετία του 1980.

Στο Β Κεφάλαιο , σειρά έχει το αίτημα για ελεύθερη επιλογή στο αισθηματικό πεδίο μέσα από τις διπλές αυτοκτονίες τριών ζευγαριών , που έχουν ως κοινό παρονομαστή κοινωνικοοικονομικά αίτια.

Στη συνέχεια ακολουθεί η αυτοκτονία μιας νεαρής γυναίκας της αριστοκρατίας που προχωρεί σε αυτό το διάβημα λόγω της καταπίεσης που δέχεται από τον πατέρα της.

Έπειτα θα ακολουθήσει μια τριπλή αυτοκτονία έφηβων κοριτσιών σε μια φτωχογειτονιά της Αθήνας.

Στο επόμενο Κεφάλαιο έχουμε αυτοκτονίες για λόγους τιμής.

Στο ΣΤ Κεφάλαιο ακολουθούν οι αστυνομικές αυθαιρεσίες στα χρόνια 1910-1912, που οδηγούν σε διώξεις γυναίκες που θεωρούνται «ύποπτες» για προσβολή των ηθών και της δημόσιας υγείας. Στο στόχαστρο της αστυνομίας βρίσκονται κυρίως οι αοιδοί ,γυναίκες που δεν συμβαδίζουν με τους κοινωνικούς κανόνες.

Στο τελευταίο Κεφάλαιο εξετάζονται αυτοκτονίες που φαίνεται να μην έχουν ως αίτημα τη χειραφέτηση, αλλά συνδέονται με τη χειραφέτηση καθώς αφορούν εργαζόμενες γυναίκες , τις υπηρέτριες. Οι λόγοι εντοπίζονται κυρίως στο εργασιακό τους περιβάλλον , το οποίο δημιουργεί όλες τις προϋποθέσεις για μια ιδιαίτερη σκληρή καθημερινότητα χωρίς περιθώρια ελευθερίας και προσωπικών επιλογών.

Αυτοκτονίες-διακηρύξεις που συνδέονταν κατά πρώτο λόγο με τη διεκδίκηση δικαιωμάτων.

Διαβάστε το.

Η Σοφία Τατίδου γεννήθηκε το 1992 στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Φιλολογία στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και συνέχισε τις

μεταπτυχιακές της σπουδές στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Αναγορεύτηκε διδάκτωρ

στο ίδιο τμήμα το 2022, ούσα υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών. Έχει συμμετάσχει σε συλλογικούς τόμους και εργάζεται ως

εκπαιδευτικός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά  την αγορά, να επισκέπτεται  οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.