Στοιχήματα και ασκήσεις μνήμης-Πολιτική και ιδεολογία – Γ.Η.Χάρης – Εκδόσεις Εστία – Σχολιάζει ο Κώστας Α. Τραχανάς.

«Στοιχήματα και ασκήσεις μνήμης-Πολιτική και ιδεολογία» Γ.Η.Χάρης

Εκδόσεις Εστία 2024 σελ.372

Στοιχήματα απέναντι στα στερεότυπα, που εμφανίζονται μάλιστα σαν αυτονόητα, στοιχήματα απέναντι στον μανιχαϊσμό του μαύρου-άσπρου, του «μ΄ εμάς, αλλιώς με τους άλλους».

Ασκήσεις μνήμης ,απ΄ την άλλη, θα μπορούσε να πει κανείς απέναντι στον εξωραϊσμό του παρελθόντος, απ΄ τη μια, που αποτελεί στοιχείο σύμφυτο με την ανθρώπινη φύση, απέναντι στον προφανούς ιδεολογικής σκοπιμότητας αναθεωρητισμό, απ΄ την άλλη.

Κείμενα ξαναδημοσιευμένα , αναθεωρημένα , με διορθώσεις και αλλαγές, ξανακοιταγμένα και με ορισμένες προσθήκες ,συν καινούρια , συγκεντρωμένα σ΄ έναν τόμο.

Τα άρθρα πρωτοδημοσιεύτηκαν άλλα στην εφημερίδα «Νέα» (δώδεκα χρόνια) και άλλα στην «Εφημερίδα των συντακτών» (δέκα χρόνια).

Τα άρθρα παρατίθενται με χρονολογική τάξη , καθώς παρακολουθούν την επικαιρότητα.

Στον τόμο αυτό δημοσιεύονται κείμενα για την πολιτική και την ιδεολογία , όπως αναδεικνύονται μέσα από τη στάση μας, την οποία παράλληλα καθορίζουν, ακόμα και με την απουσία τους, όταν δηλαδή παραβλέπουμε -προφανώς για λόγους πολιτικής-την πολιτική και ιδεολογική διάσταση προσώπων και καταστάσεων. Τα κείμενα παρακολουθούν μείζονα θέματα και γεγονότα των τελευταίων χρόνων και τη στάση μας απέναντι σ΄ αυτά : τον πόλεμο στο Ιράκ, όπου, εγκλωβιστήκαμε άλλη μια φορά στο απλουστευτικό διπολικό σχήμα αντιαμερικανισμός-φιλοαμερικανισμός, τη δίκη της 17 Νοέμβρη , τις « ίσες αποστάσεις» απέναντι σε Ισραήλ και Παλαιστίνη , σε άλλη μία από τις πολλές αιματηρές σελίδες του πολέμου στη Μέση Ανατολή , την Ιστορία της ΣΤ΄ δημοτικού και την ψευδεπίγραφη συζήτηση που αναπτύχθηκε ερήμην όχι μόνο του βιβλίου αλλά και των συμφραζομένων του περίφημου «συνωστισμού» στο λιμάνι της Σμύρνης , την άνοδο της Ακροδεξιάς ,που οφείλει πολλά στη συστηματική προβολή και έπειτα νομιμοποίησή της από προοδευτικά κόμματα και ΜΜΕ.

Με τον τόμο αυτό τέτοιες αναδρομές έχουν σημασία όχι απλώς σαν ασκήσεις μνήμης , όσο σαν ασκήσεις αυτογνωσίας και σαν προσπάθεια να ανακτήσουμε το παρελθόν μας, βασική προϋπόθεση για τον ασφαλή βηματισμό μας στο παρόν. Πολύ περισσότερο σε εποχή που ο ηθικός πανικός καταλαμβάνει τη θέση της πολιτικής ανάλυσης , και , με τη συνδρομή ενός συστηματικού και προπάντων ανιστορικού αναθεωρητισμού, οδηγεί σ΄ έναν πολιτικοϊδεολογικό αμοραλισμό. Κάπως έτσι γεννάται ή τροφοδοτείται η διακηρυγμένα απολιτική στάση του «όλοι ίδιοι είναι», η οποία, αλίμονο, είναι βαθιά πολιτική εντέλει, χρώματος φαιού έως μαύρου , όπως αυτό που λερώνει όλο και περισσότερο τις μέρες μας.

Κάποια από τα Στοιχήματα έχουν τους παρακάτω τίτλους: Ένας είναι ο εχθρός , ο μανιχαϊσμός- Φιλοαμερικανοί, βαθιά αντιαμερικανοί-Η «απολιτικοποίηση» της τρομοκρατίας-Υπέρ χαμένων και σπαταλημένων-Η φενάκη της πλειοψηφίας-Αυτός ο Μίκης είναι δικός τους ή δικός μας;-Η Ιστορία και οι ιστορίες ,κοινώς παραμύθια-Η Αριστερά δεν είναι κάποιοι άλλοι-Ηθικός πανικός και ανιδεολογικός οδοστρωτήρας-Ανθρωπάκια playmobil-Παραλλαγές σε έναν Πρετεντέρη-Ηθικός πανικός στην Ελλάδα της κρίσης κ.α.

Κάποιες από τις Ασκήσεις μνήμης έχουν τους παρακάτω τίτλους: Είναι απεριόριστη η ελευθερία λόγου ;-Τύφλωσον ,Κύριε, τον λαόν Σου!- Κόμμα των Κοπρολόχων-(Ψυχ)ιατρική (καφενείου) στην υπηρεσία της πολιτικής-Δημοσιογραφία και κοινή λογική-Η «γενιά του Πολυτεχνείου» και η εθιμική μίρλα-Ο Άδωνης «ρητοδιδάσκαλος» και οι Αδωνίτσες- Αντισημιτισμός και αντικομμουνισμός-Επαναστάτριες Κότες-Ήττα με στοιχεία θριάμβου κ.α.

Ο Γιάννης Η.Χάρης μεταφραστής, επιμελητής, λόγιος, γλωσσολόγος , σύγχρονος δημοτικιστής ,ήταν ένας μαχητής της γραφής ,ενοχλητικός και κόντρα στον σχολαστικισμό και στην αρχαιολαγνεία. Ήταν γλωσσολόγος με ισχυρές απόψεις ,σπουδαίος χωρίς σπουδές. Τα κείμενά του είναι υποδείγματα νοημάτων και ύφους. Γράφει απλά, με γέλιο, χωρίς σοβαροφάνεια ή συμβατικότητα , με στυλ αλλά χωρίς επιτήδευση. Εξερευνούσε δια της καθημερινής παρατήρησης και γραφής τη γραμμή που συνδέει τη νόηση με την πράξη.

Την ώρα που ζούμε τη διάλυση του συλλογικού και παράλληλα την αποσάθρωση του ατομικού, στα κείμενα του ,τα άρθρα του, τα στοιχήματά του, τις επιφυλλίδες του, τις ασκήσεις μνήμης του, ο αναγνώστης ξαναγίνεται ο ουσιώδης ένας, ο μοναδικός σκεπτόμενος παρατηρητής. Τα κείμενα του Γιάννη Η. Χάρη εμπλούτισαν τον δημόσιο διάλογο με γνώσεις, ευαισθησία και κριτική σκέψη. Η προσέγγισή του στην ελληνική γλώσσα ήταν γλωσσολογική , όχι φιλολογίστικη και η στάση του απέναντι στα πράγματα ήταν πολιτική. Χιλιάδες ήταν οι λέξεις άλλων που διόρθωσε, επιμελήθηκε ή μετέφρασε – Μακρυγιάννη, Οδυσσέα Ελύτη , Μίλαν Κούντερα.

Συναρπαστικά ,εξαιρετικά και καθηλωτικά κείμενα.

Πρόκειται για Αριστούργημα.

Ο Γιάννης Η. Χάρης γεννήθηκε το 1953 και πέθανε στις 30 Ιανουαρίου 2025.Από το 1971 ώς το 2002 επιμελητής εκδόσεων για διάφορους οίκους και οργανισμούς: Ολκός, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (μεταξύ άλλων, φιλολογική επιμέλεια στα Οράματα και Θάματα του Μακρυγιάννη), Ίκαρος (για τα τελευταία έργα του Οδυσσέα Ελύτη και τη συγκεντρωτική έκδοση της ποίησής του), Μέγαρο Μουσικής Αθηνών κ.ά. Με τη Μεταπολίτευση εργάστηκε στο τότε ΕΙΡΤ, στο τμήμα ανασύνταξης, που συστάθηκε ειδικά για τη μεταγραφή του δελτίου ειδήσεων στη δημοτική. Δίδαξε επί 16 χρόνια ελληνικά στο Study in Greece και στο Beaver College, σε τμήματα Αμερικανών φοιτητών από αμερικανικά κολέγια. Σπούδασε βυζαντινή μουσική κοντά στον Σίμωνα Καρά, στον «Σύλλογο προς διάδοσιν της ελληνικής μουσικής», όπου και δίδαξε εν συνεχεία, και μετείχε στην Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία του Λυκούργου Αγγελόπουλου, με την οποία ταξίδεψε στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Επίδαυρο, Βενετία, Μόσχα, Αζερμπαϊτζάν κ.ά.). Από το 1994 μεταφράζει το συνολικό έργο του Μίλαν Κούντερα (βραβείο λογοτεχνικής μετάφρασης ΕΚΕΜΕΛ 2011 για τη Συνάντηση). Από το 1999 ώς το 2011, τακτικός επιφυλλιδογράφος στα Νέα, και από το 2012 ώς το 2022 στην Εφημερίδα των Συντακτών. Έχει αρθρογραφήσει σε εφημερίδες και περιοδικά, έχει δημοσιεύσει σε συλλογικούς τόμους και έχει διδάξει σε σεμινάρια για μεταφραστές, στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Βρυξέλλες, Λουξεμβούργο).

Έχουν εκδοθεί:

– Γ. Η. Χάρης (επιμ.), Δέκα μύθοι για την ελληνική γλώσσα (2001, 9 2009)

– Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη (α΄ τόμ., 2003, 4 2015· β΄ τόμ., 2008, 2 2017· νέα,

αναθεωρημένη έκδοση σε ενιαίο τόμο, Εστία, 2022)

και η σειρά Στοιχήματα:

– Α΄ Εθνικισμός, Ρατσισμός, Μετανάστευση (2013)

– Β΄ Γλωσσικά, Μεταφραστικά (2013)

– Γ΄ Κοινωνία, Θρησκεία, Πολιτισμός (2014)

– Δ΄ Πολιτική και Ιδεολογία (2014),

που επανεκδίδεται από την Εστία, αναθεωρημένη και συμπληρωμένη με τις Ασκήσεις Μνήμης. Τον Ιούνιο του 2024 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.

Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά  την αγορά, να επισκέπτεται  οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.