Στοιχήματα και ασκήσεις μνήμης-Εθνικισμός, ρατσισμός , μετανάστευση – Γ.Η. Χάρης – Εκδόσεις Εστία – Σχολιάζει ο Κώστας Α. Τραχανάς

«Στοιχήματα και ασκήσεις μνήμης-Εθνικισμός, ρατσισμός , μετανάστευση» Γ.Η. Χάρης Εκδόσεις Εστία 2024 σελ. 186

Στοιχήματα απέναντι στα στερεότυπα, που εμφανίζονται μάλιστα σαν αυτονόητα, στοιχήματα απέναντι στον μανιχαϊσμό του μαύρου-άσπρου, του «μ΄ εμάς, αλλιώς με τους άλλους».

Ασκήσεις μνήμης ,απ΄ την άλλη, θα μπορούσε να πει κανείς απέναντι στον εξωραϊσμό του παρελθόντος, απ΄ τη μια, που αποτελεί στοιχείο σύμφυτο με την ανθρώπινη φύση, απέναντι στον προφανούς ιδεολογικής σκοπιμότητας αναθεωρητισμό, απ΄ την άλλη.

Κείμενα ξαναδημοσιευμένα , αναθεωρημένα , με διορθώσεις και αλλαγές, ξανακοιταγμένα και με ορισμένες προσθήκες ,συν καινούρια , συγκεντρωμένα σ΄ έναν τόμο.

Τα άρθρα πρωτοδημοσιεύτηκαν άλλα στην εφημερίδα «Νέα» (δώδεκα χρόνια) και άλλα στην «Εφημερίδα των συντακτών» (δέκα χρόνια).

Τα άρθρα παρατίθενται με χρονολογική τάξη , καθώς παρακολουθούν την επικαιρότητα. Στον τόμο αυτό δημοσιεύονται κείμενα για τον εθνικισμό και τον ρατσισμό , στη συνάφειά τους κυρίως με ένα από τα κρισιμότερα προβλήματα της σημερινής κοινωνίας μας, τους ξένους μας. Στους οποίους είμαστε οφειλέτες, όχι μόνο για την επισήμως τεκμηριωμένη συμβολή τους στην αύξηση του ΑΕΠ, ή για την καθοριστική συμμετοχή τους σε μείζονα δημόσια έργα , όπως η Ολυμπιάδα του 2004, και γενικότερα για την αναντικατάστατη συμβολή τους στην καθημερινή μας ζωή , από το βάψιμο των σπιτιών μας έως ,κυρίως, την περίθαλψη των ανήμπορων γερόντων μας, όχι μόνο για όλα αυτά , όσο γιατί αποτελούν τον καθρέφτη μέσα στον οποίο αντικρίζουμε το πραγματικό μας πρόσωπο, το φοβικό και άξενο, ίσαμε την πιο τερατώδη τώρα μετάλλαξή του , με την εξάρτυση και τα σύμβολα των Χρυσαυγιτών, των επάνω και των κάτω, πολιτευτών και ψηφοφόρων. Αυτό το συνεχές καθρέφτισμα είναι ίσως η μοναδική ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε το πραγματικό μας πρόσωπο, μοναδική ευκαιρία για αυτογνωσία , άρα, μακάρι, και αλλαγή.

Ορισμένα από τα στοιχήματα έχουν τους εξής τίτλους: Φωτιά στους τουρκόσπορους πρόσφυγες-Λαθραίοι ,απειλητικοί και απόβλητοι Έλληνες στην Αμερική-Αλβανοί, το ανθρώπινο πρόσωπο της πόλης-Πατριδοληψία, όπως θρησκοληψία-Σημαία: σύμβολο εθνικό ή εθνικιστικό;-Η δική μας γκετοποίηση-Μικρό, μικρούτσικο φιδάκι, πάντως φίδι- Λαϊφστάιλ, η προοδευτική μάσκα της ξενοφοβίας;- Μπούρκα και ανεκτική κοινωνία -Υπατία post it-Η γιαγιά Παναϊτίτσα και ο Χρήστος κ.α.

Ορισμένες ασκήσεις μνήμης είναι : Ελεγεία για ένα παγκάκι-Ρατσισμός για σχολική χρήση- Αμέριμνοι μυθοχάφτες ή δόλιοι μυθοπλόκοι-Ανάπηρες ψυχές-Η ηδονή του να είσαι άστεγος ή Ο χομπίστας άστεγος-Με τσαρούχια ή με γραβάτα ,ρατσισμός-Η Βουλάρα και οι Έλα Μωρέ κ.α.

Ο Γιάννης Η.Χάρης μεταφραστής, επιμελητής, λόγιος, γλωσσολόγος , σύγχρονος δημοτικιστής ,ήταν ένας μαχητής της γραφής ,ενοχλητικός και κόντρα στον σχολαστικισμό και στην αρχαιολαγνεία. Ήταν γλωσσολόγος με ισχυρές απόψεις ,σπουδαίος χωρίς σπουδές. Τα κείμενά του είναι υποδείγματα νοημάτων και ύφους. Γράφει απλά, με γέλιο, χωρίς σοβαροφάνεια ή συμβατικότητα , με στυλ αλλά χωρίς επιτήδευση. Εξερευνούσε δια της καθημερινής παρατήρησης και γραφής τη γραμμή που συνδέει τη νόηση με την πράξη.

Την ώρα που ζούμε τη διάλυση του συλλογικού και παράλληλα την αποσάθρωση του ατομικού, στα κείμενα του ,τα άρθρα του, τα στοιχήματά του, τις επιφυλλίδες του, τις ασκήσεις μνήμης του, ο αναγνώστης ξαναγίνεται ο ουσιώδης ένας, ο μοναδικός σκεπτόμενος παρατηρητής. Τα κείμενα του Γιάννη Η. Χάρη εμπλούτισαν τον δημόσιο διάλογο με γνώσεις, ευαισθησία και κριτική σκέψη. Η προσέγγισή του στην ελληνική γλώσσα ήταν γλωσσολογική , όχι φιλολογίστικη και η στάση του απέναντι στα πράγματα ήταν πολιτική. Χιλιάδες ήταν οι λέξεις άλλων που διόρθωσε, επιμελήθηκε ή μετέφρασε – Μακρυγιάννη, Οδυσσέα Ελύτη , Μίλαν Κούντερα.

Πρόκειται για συναρπαστικά ,εξαιρετικά και καθηλωτικά κείμενα.

Διαβάστε το.

Ο Γιάννης Η. Χάρης γεννήθηκε το 1953 και πέθανε στις 30 Ιανουαρίου 2025. Από το 1971 ώς το 2002 επιμελητής εκδόσεων για διάφορους οίκους και οργανισμούς: Ολκός, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (μεταξύ άλλων, φιλολογική επιμέλεια στα Οράματα και Θάματα του Μακρυγιάννη), Ίκαρος (για τα τελευταία έργα του Οδυσσέα Ελύτη και τη συγκεντρωτική έκδοση της ποίησής του), Μέγαρο Μουσικής Αθηνών κ.ά.

Με τη Μεταπολίτευση εργάστηκε στο τότε ΕΙΡΤ, στο τμήμα ανασύνταξης, που συστάθηκε ειδικά για τη μεταγραφή του δελτίου ειδήσεων στη δημοτική. Δίδαξε επί 16 χρόνια ελληνικά στο Study in Greece και στο Beaver College, σε τμήματα Αμερικανών φοιτητών από αμερικανικά κολέγια. Σπούδασε βυζαντινή μουσική κοντά στον Σίμωνα Καρά, στον «Σύλλογο προς διάδοσιν της ελληνικής μουσικής», όπου και δίδαξε εν συνεχεία, και μετείχε στην Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία του Λυκούργου Αγγελόπουλου, με την οποία ταξίδεψε στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Επίδαυρο, Βενετία, Μόσχα, Αζερμπαϊτζάν κ.ά.). Από το 1994 μεταφράζει το συνολικό έργο του Μίλαν Κούντερα (βραβείο λογοτεχνικής μετάφρασης ΕΚΕΜΕΛ 2011 για τη Συνάντηση). Από το 1999 ώς το 2011, τακτικός επιφυλλιδογράφος στα Νέα, και από το 2012 ώς το 2022 στην Εφημερίδα των Συντακτών. Έχει αρθρογραφήσει σε εφημερίδες και περιοδικά, έχει δημοσιεύσει σε συλλογικούς τόμους και έχει διδάξει σε σεμινάρια για μεταφραστές, στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Βρυξέλλες, Λουξεμβούργο).

Έχουν εκδοθεί:

– Γ. Η. Χάρης (επιμ.), Δέκα μύθοι για την ελληνική γλώσσα (2001, 9 2009)

– Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη (α΄ τόμ., 2003, 4 2015· β΄ τόμ., 2008, 2 2017· νέα,

αναθεωρημένη έκδοση σε ενιαίο τόμο, Εστία, 2022)

και η σειρά Στοιχήματα:

– Α΄ Εθνικισμός, Ρατσισμός, Μετανάστευση (2013)

– Β΄ Γλωσσικά, Μεταφραστικά (2013)

– Γ΄ Κοινωνία, Θρησκεία, Πολιτισμός (2014)

– Δ΄ Πολιτική και Ιδεολογία (2014),

που επανεκδίδεται από την Εστία, αναθεωρημένη και συμπληρωμένη με τις

Ασκήσεις Μνήμης. Τον Ιούνιο του 2024 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.

Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά  την αγορά, να επισκέπτεται  οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.