ΤΙΜΗΤΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ στη μνήμη του Κ. Γεωργουσόπουλου / Κ.Μύρη (1937 – 2024) – Γραφει ο Θανάσης Μουσόπουλος.
ΤΙΜΗΤΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ
στη μνήμη του Κ. Γεωργουσόπουλου / Κ.Μύρη (1937 – 2024)
του Θανάση Μουσόπουλου
Έφυγε από τη ζωή στις 6 Δεκεμβρίου 2024 ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, που ήταν γνωστός και με το ψευδώνυμο Κ. Μύρης. Στο μάθημά μου στο Λύκειον Ελληνίδων Ξάνθης στη σειρά «Περί Θεάτρου Λόγος» στις 10 Δεκεμβρίου αφιερώσαμε ένα τμήμα του στον Κ. Γεωργουσόπουλο και το πλούσιο έργο του.
Προτού παρουσιάσουμε ένα εργοβιογραφικό σημείωμα, να αναφέρουμε ότι μεγάλη ήταν η προσφορά του στο αρχαίο ελληνικό θέατρο. Έχει μεταφράσει τα ακόλουθα έργα: “Ικέτιδες”, “Ορέστεια”, “Προμηθεύς Δεσμώτης”, “Επτά επί Θήβας” (Αισχύλου), “Ηλέκτρα”, “Αντιγόνη”, “Αίας”, “Τραχίνιες”, “Οιδίπους Τύραννος”, “Οιδίπους επί Κολωνώ” (Σοφοκλή), “Ιφιγένεια εν Αυλίδι”, “Ιφιγένεια εν Ταύροις”, “Βάκχες”, “Ηλέκτρα”, “Ορέστης”, “Εκάβη”, “Κύκλωψ”, “Τρωάδες”, “Ελένη”, “Ανδρομάχη”, “Φοίνισσες” (Ευριπίδη), “Λυσιστράτη”, “Πλούτος”, “Νεφέλες”, “Εκκλησιάζουσες”, “Θεσμοφοριάζουσες”, “Ιππής”, “Όρνιθες” (Αριστοφάνη), “Ταρτούφος”, “Ασυλλόγιστος”, “Γιατρός με το ζόρι” (Μολιέρου).
*
Γεννήθηκε στη Λαμία στις 17 Σεπτεμβρίου 1937. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας) και Θέατρο στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών – όπου υπήρξε βοηθός του Δημήτρη Ροντήρη στη μεγάλη περιοδεία του Πειραϊκού Θεάτρου).
Ο ίδιος σε πολλά κείμενά του επέμεινε ότι το μεγαλύτερο εφόδιό του υπήρξε από την αρχή η βιβλιοθήκη που του άφησε ο πατέρας του, φιλόλογος και γυμνασιάρχης στην Καλαμπάκα. Το 1951 είδε για πρώτη φορά παράσταση θεάτρου: τον Μάνο Κατράκη στον «Προμηθέα Δεσμώτη», στους Δελφούς. Τρία χρόνια αργότερα έφτασε στην Επίδαυρο για τον «Ιππόλυτο», σε σκηνοθεσία Δ. Ροντήρη.
Εργάστηκε στη δημόσια και την ιδιωτική εκπαίδευση για 35 χρόνια, από το 1964 ως το 1999. Το 1978 ανέλαβε, κατόπιν ανάθεσης του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, την επιμέλεια του βιβλίου «Δραματική ποίηση», που αποτέλεσε επί 25 χρόνια διδακτέα ύλη στα ελληνικά Γυμνάσια.
Από το 2003 ήταν πρόεδρος του Κέντρου Μελέτης και Έρευνας του Ελληνικού Θεάτρου – Θεατρικού Μουσείου.
Το 2008 τού απενεμήθη το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. Επίσης, το 2006 το Πανεπιστήμιο Αθηνών, μετά από πρωτοβουλία του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών, τον αναγόρευσε επίτιμο διδάκτορά του. Θα παραθέσουμε σε επόμενη ενότητα το κείμενο της αναγόρευσης,
Το 1986, για το έργο του «Τα μετά το θέατρο», έλαβε το 1ο Κρατικό Βραβείο δοκιμίου, ενώ για το έργο «Από τον Στρίντμπεργκ και τον Τσέχωφ στον Πιραντέλλο και τον Μπέρτολτ Μπρεχτ» το 1999 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
Το 2000 του απενεμήθη το Χρυσό Μετάλλιο της Πόλεως των Αθηνών. Τον Μάρτιο του 2009 τιμήθηκε με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2008, από το Υπουργείο Πολιτισμού για το συνολικό του έργο.
Μπήκε στον στίβο της θεατρικής κριτικής το 1971 από τις στήλες της εφημερίδας «Το Βήμα» και συνέχισε στην εφημερίδα «Τα Νέα». Κριτικά δοκίμια, επιφυλλίδες και σχόλιά του έχουν κυκλοφορήσει στους εξής τόμους: Κλειδιά και κώδικες θεάτρου, Ι, Αρχαίο δράμα, 1982, ΙΙ, Ελληνικό Θέατρο, 1984, Οι πλάγιες ερωτήσεις του Πορφύριου, 1984, Τα μετά το θέατρο, 1985, Προσωπολατρία, 1992, Θίασος Ποικιλιών, 1993, Νήμα της στάθμης, 1996, Παγκόσμιο θέατρο, 1, Από τον Μένανδρο στον Ίψεν, 1998, Παγκόσμιο θέατρο, 2, Από τον Στρίντμπεργκ και τον Τσέχωφ στον Πιραντέλλο και τον Μπρεχτ, 1999, Παγκόσμιο θέατρο, 3, Από τον Μίλλερ στον Μύλλερ, 2000.
Με το ψευδώνυμο Κ. Χ. Μύρης εξέδωσε την ποιητική συλλογή «Αμήχανον Τέχνημα», 1971, 1980 (μαζί με την «Παράβαση»), τα διηγήματα «Η Καμπάνα – Οδάξ», 1985, και τη συλλογή τραγουδιών τα οποία έχουν μελοποιήσει γνωστοί συνθέτες (Χρονικό, Η μεγάλη αγρυπνία, Ιθαγένεια, Ανεξάρτητα τραγούδια, 1980). Επίσης, με το ίδιο ψευδώνυμο υπογράφει το μεταφραστικό έργο του, που έχει ως άξονα το αρχαίο δράμα.
*
Στην επόμενη ενότητα του κειμένου μας θα παραθέσουμε πρώτα το κείμενο της αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα Θεατρικών Σπουδών, και στη συνέχεια αποσπάσματα ποιημάτων και μελοποιημένων στίχων του.
ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΝ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ
ΨΗΦΙΣΜΑ
ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
ΤΗΣ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ ΣΧΟΛΗΣ
ΤΥΧΗ ΑΓΑΘΗ
Πρυτανεύοντος εν τω Αθήνησιν Εθνικώ και Καποδιστριακώ Πανεπιστημίω Γεωργίου Δ. Μπαμπινιώτη, κοσμητεύοντος εν τη των Φιλοσόφων Σχολή Θεοδοσίου Ν. Πελεγρίνη, προεδρεύοντος εν τω Τμήματι Θεατρικών Σπουδών Σπυρίδωνος Αντ. Ευαγγελάτου, έδοξεν ομοθύμως τω Τμήματι
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΝ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΝ
Φθίης της εριβώλου γέννημα, πατρόθεν εις λόγους και ποιήματα αρχαίων τε και νεωτέρων εντρυφάν τραφέντα, ζήλω των αρχαίων περί την ιστορίαν και αρχαιολογίαν σπουδάσαντα, έτεσι τε πολλοίς τα κάλλιστα των έργων τους νέους διδάσκοντα, έρωτι δε μιμήσεων δραματικών επτερωμένον παρά διδασκάλοις τοις περί τον Διόνυσον τεχνιτών αρίστοις μαθητεύσαντα, όμματι τε φιλοκάλω μελέτη τε συνεχεί και γραφίδι ακαμάτω ποιητήν δειχθέντα άμα και ιστορικόν του θεάτρου και κριτικόν, λόγον τε ηδυσμένον τραγικών των πρώτων και μεγίστων και του αρχαίου κωμικού και Γαλατών του εξόχου εις το τήμερον μεθαρμονίζοντα, επαινέσαι τε αυτόν και των Θεατρικών Σπουδών επίτιμον διδάκτορα αναδείξαι, το δε ψήφισμα τόδε εις μεμβράναν αναγράψαι και τον του Τμήματος Πρόεδρον εν τη αιθούση τη μεγάλη αναγνόντα και τας τιμάς ανειπόντα επιδούναι αυτώ, η αν ημέρα η αναγόρευσις γένηται, καθ’ α νενόμισται.
Εγένετο Αθήνησι, μηνός Φεβρουαρίου πρώτη και εικοστή, έτει έκτω και δισχιλιοστώ.
Ο Πρόεδρος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών
ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΑΝΤ. ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΣ
*
Από τη συλλογή «Αμήχανον Τέχνημα» (1971)
ΑΡΑΧΩΒΑ
Στο σπήλαιο το μαύρο της Αράχωβας
του Μικροκωνσταντίνου σκόλασαν τα μάτια
Είταν η μέρα γαλαζόπετρα η νύχτα θειάφι
ο κόσμος αλλογνώριστος και το βασίλεμα σφαχτό
Ρωτούσαν τον Ξεσκάλτσωτο: “τι είναι το όνομά σου”
“Σκότος ψηλαφητό, καταχανάς το επίκλην”
Ύπνος αγοραστός κρατούσε το μικρό λαό
ο λεβέντης κάηκε κονιορτός νεφέλης
Εμένα που ξενύχτησα τον άγουρο νεκρό
οι ψάλτες στην παρηγοριά με παίξαν στο μπαρμπούτι
Τώρα θα λεν αράχωβα τα μοιρολόγια
και μικροκωνσταντίνο το χορό στα τέσσερα.
ΧΡΟΝΙΚΟ του ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ (1970)
Καφενείον “Η Ελλάς”
Στο καφενείον “Η ΕΛΛΑΣ” ο σαλτιμπάγκος
πουλά τα νούμερα φτηνά
δραχμή τα ακροβατικά
οι αλυσίδες δωρεάν
το πήδημα θανάτου δυο δραχμές
το πήδημα θανάτου δυο δραχμές χωρίς σκοινιά
…περάστε κόσμε.
Ασώματος η κεφαλή περάστε κόσμε
τη βρήκανε στην Αφρική
καπνίζει, πίνει και πονά
τρελαίνεται για μουσική
χορεύει με τα μάτια, δυο δραχμές
χορεύει με τα μάτια, δυο δραχμές, ποιος θα τη δει;
…περάστε κόσμε.
Στο καφενείον “Η ΕΛΛΑΣ” οι θεατρίνοι
μ’ ασετυλίνη και κεριά
την Γκόλφω παίζουν στα παιδιά
με φουστανέλες δανεικές
και δάκρυ πληρωμένο δυο αυγά
και δάκρυ πληρωμένο δυο αυγά και τρεις δραχμές
…περάστε κόσμε
Κλείνουμε με ένα νεότερο ποίημα (1992) που αγαπώ ιδιαίτερα, όπως και όλο το έργο του Κ. Γεωργουσόπουλου:
«Η στάχτη που ταξίδευε»
Τις πρώτες μέρες, τρυπώσαμε στα σπίτια πανικόβλητοι.
Κατεβάσαμε τα παντζούρια, μανταλώσαμε τα παράθυρα,
Σφραγίσαμε με κουρέλια τις ρωγμές των τοίχων,
Βάλαμε στους ρόζους κερί,
Κολλήσαμε σταυρωτές ταινίες στα ραγισμένα τζάμια,
Γυρίσαμε και δυο και τρεις φορές
Το κλειδί στην κλειδαρότρυπα.
Του κάκου.
Γέμισαν τα δωμάτια καπνό και στάχτη.
Η πόλη καιγόταν απέναντι.
Τον Αύγουστο με το μελτέμι,
Ταξιδεύουν οι εφιάλτες ταχύπτεροι.
Ο καπνός και η στάχτη
Ποτίζαν τους τοίχους,
Καθίζαν πάνω στα έπιπλα,
Θολώναν τους καθρέφτες,
Κρέμονταν στα δοκάρια
Και κατοικούσαν στις χαραμάδες.
Ο καπνός και η στάχτη
Ποτίζαν τους τοίχους,
Καθίζαν πάνω στα έπιπλα,
Θολώναν τους καθρέφτες,
κρέμονταν στα δοκάρια
και κατοικούσαν στις χαραμάδες.
Ο καπνός και η στάχτη
Τρυπώναν στο κατώι,
Κατασταλάζαν στα γεννήματα
Πήρε μια γεύση στυφή το κρασί,
Τ’ αλεύρι πίκριζε
Και το ψωμί στο στόμα λάσπωνε.
Πού και πού, η γλώσσα μας
Ανίχνευε τη στάχτη
Κι ανάμεσα στα δόντια
Ξεφύτρωναν μικρά κάρβουνα. […]
Η πόλη που κάηκε
ξαναγεννήθηκε στην άλλη όχθη…
Ένα με το κορμί μας,
κυλάει μες στο αίμα μας.
Κι όταν ονειρευόμαστε,
περιδιαβάζουμε στα περιβόλια της
και σεργιανάμε στις πλατείες.
Κάθε φορά που πιάνουμε τραγούδι,
είναι τα λόγια μας σταχτιά
κι η μουσική παράπονο,
σαν πυρκαγιά, που κουβαλάει το μελτέμι.
Η πόλη της Ανατολής
μας κατοικεί
και εξήντα τώρα χρόνια
μας δικάζει.
