Δεν έχεις χρόνο; Ο Σουρεαλισμός σε 10′

 

«Κάθε παιδί είναι καλλιτέχνης. Το θέμα είναι πώς θα παραμείνει καλλιτέχνης μεγαλώνοντας» 

Pablo Picasso, 1881-1973

Ισπανός ζωγράφος

 

 

Η επιμονή της μνήμης Salvador Dali

 

Τι ήταν ο σουρεαλισμός; Πότε ξεκίνησε;

 

Ο σουρεαλισμός ή υπερρεαλισμός,  ήταν κίνημα που αναπτύχθηκε στο χώρο της λογοτεχνίας  και κατόπιν εξελίχθηκε τόσο σε ένα καλλιτεχνικό όσο και πολιτικό ρεύμα, κυρίως στη Γαλλία των αρχών του 20ου αιώνα, έως το 1966.

 

Μια μικρή ομάδα ανθρώπων, καλλιτεχνών και συγγραφέων επιδίωξαν να χρησιμοποιήσουν

το ασυνείδητο ως μια δύναμη ικανή να απελευθερώσει τη φαντασία τους  και η οποία ήταν επίσης ικανή να παρακάμψει σε αυτή τη διεργασία κάθε φραγμό ηθικό ή άλλο, ώστε  να εκφράσει την αληθινή λειτουργία της σκέψης.

 

Ο καλλιτέχνης θα έπρεπε να αναζητήσει μέσα  στο ασυνείδητο και με τη δύναμη της φαντασίας, τα θέματα των έργων του, θα μπορούσαμε να την περιγράψουμε ως μια αισθητική του παραλόγου.

 

Ο Γιός του Ατόμου, Rene Magritte

Μετά το 1930 οι σουρεαλιστές, πίστευαν πως σε κάποιο σημείο του εγκεφάλου τα αντίθετα όπως, ζωή, θάνατος, παρελθόν, μέλλον, φανταστικό, πραγματικό, παύουν να είναι αντίθετα.

 

Έτσι λοιπόν, περιφρονήσαν τον ορθολογισμό και επηρεασμένοι από τον Φρόιντ, θεωρουσαν πως το συνειδητό ανέκοπτε τη δύναμη της φαντασίας. Η έμφαση αυτή στη δύναμη της φαντασίας τους κατατάσσει επίσης στους Ρομαντικούς, αλλά σε αντίθεση με εκείνους, πίστευαν πως οι αποκαλύψεις θα εμφανιστούν στην καθημερινή ζωή.

 

Ο σουρεαλισμός θεωρήθηκε το κίνημα με την μεγαλύτερη επιρροή τον 20ο αιώνα. Μορφές όπως ο Σαλβαντόρ Νταλί είχαν όχι μόνο μεγάλη απήχηση, αλλά και σημαντική επιρροή και έφεραν το σουρεαλισμό στο λεξιλόγιο όλου του κόσμου.

 

Οι σουρεαλιστές ποιητές, θεωρούσαν πως η έως τότε μορφή τέχνης δεν τους επέτρεπε την ελεύθερη έκφραση των μύχιων αυθορμήτων συνειρμών.

 

Ο σουρεαλισμός υπήρξε από τη φύση του επαναστατικός και ως τέτοιος όχι μόνο επεδίωξε αλλά και επέφερε ριζοσπαστικές αλλαγές στο χώρο της τέχνης, της σκέψης και φυσικά επέδρασσε καθοριστικά στις μελλοντικές γενιές καλλιτεχνών.

 

Ο καλλιτέχνης αναπαριστά και βρίσκεται αντιμέτωπος με μη πραγματικές καταστάσεις παράλογες ή ακόμη και υπερβολικές. Το νόημα σε όλο αυτό, είναι πως η κατάσταση είναι πάνω από την πραγματικότητα, υπερρεαλισμός.

 

 

Ο φυσικός και μυθολογικός κόσμος Λεονόρα Κάρινγκτον

Μια «αυτόματη» γραφή ή απεικόνιση, με καθαρότητα σκέψης, η οποία εκφράζεται γραπτά ή προφορικά και στην οποία, η λογική δεν υπαγορεύει τη ροή της σκέψης και φυσικά είναι πέρα από κάθε πρόληψη, αισθητική, θρησκευτική, ηθική.

 

Ήταν ένας διαφορετικός τόπος έκφρασης, η διαφορετική ματιά καλλιτέχνη σε μια νέα εποχή. Οι έννοιες έχουν διαφορετική ερμηνεία σε κάθε εποχή μιας και τα ερωτήματα της κάθε μιας διαφέρουν π.χ. η έννοια του ωραίου, η οποία ήταν, είναι και θα είναι το ζητούμενο του κάθε καλλιτέχνη, σε κάθε εποχή.

 

Αντρέ Μπρετόν

 

Τι ήταν αυτό που δημιούργησε  αυτή την έκρηξη;

 

Ο σουρεαλισμός πήρε διεθνή διάσταση μετά τη δημοσίευση του σουρεαλιστικού μανιφέστου του Αντρέ Μπρετόν.

 

Ποια τα σημαντικότερα γεγονότα;

 

Η πρώτη φορά που χαρακτηρίστηκε ένα έργο υπέρ ρεαλιστικό, ήταν το 1917. Ο χαρακτηρισμός αφορούσε  το θεατρικό δράμα, «Τα στήθη του Τειρεσία», αλλά επίσης  και για το μπαλέτο  Parade του Diaghiler.

 

Ο σουρεαλισμός στη ζωγραφική χωρίστηκε σε δύο κατευθύνσεις.

 

Οργανικός ή εμβληματικός σουρεαλισμός.

 

Εκπρόσωποι:

 

Miro- Andre-Masson-Matta

 

Κυρίαρχο στοιχείο ο αυτοματισμός, δηλαδή υπαγόρευση της σκέψης, χωρίς τον έλεγχο της λογικής, τα έργα είχαν αφαιρετικό χαρακτήρα.

 

Οι Εραστές ΙΙ του Ρενέ Μαγκρίτ

 

H   άλλη κατεύθυνση αποτελούνταν από τους:

 

Roy-Dali-Magritte

 

Ακριβείς λεπτομέρειες, κείμενα μακριά από το φυσικό, αντικείμενα μακριά από το φυσικό τους περιβάλλον τα οποία συνδυάζονταν σαν σε όνειρο.

 

Aπό τον οργανικό σουρεαλισμό, γεννήθηκαν ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός και τα αφηρημένα στυλ του εικοστού αιώνα.

 

 

Οι σουρεαλιστές ζωγράφοι απεικόνιζαν σκηνές ονείρου με ετερόκλητα αντικείμενα και είχαν μια εμμονή με το ασυνείδητο, επίσης, ήταν αντίθετοι σε κάθε συμβατική μορφή τέχνης.

 

 

Ποιους τομείς επηρέασε; Ποιοι οι κύριοι εκφραστές;

 

Ποίηση

 

Βασισμένη στα θεμέλια του Ρομαντισμού. Ο ρομαντικός στοίχος επηρέασε βαθιά τους σουρεαλιστές.

Μοτίβο η διττή φύση.

 

Ο άνθρωπος  κατευθύνεται τόσο από τη δύναμη του Θεού, όσο και από την άγρια και κτηνώδη, εκείνη που ομοιάζει με ορμή των ζώων.

 

                   

Isidore Ducasse                                              Arthure Rimband                             

Σύμβολα του σουρεαλισμού.

 

Isidore Ducasse

Arthure Rimband

 

Μεταμόρφωση του Νάρκισσου, Salvador Dali

Ζωγραφική

 

Χαρακτηριστικά.

Φιγούρες μικρές ή μεγάλες, τερατόμορφες μορφές, κολάζ, απτά ανάγλυφα στοιχεία, απόκοσμα φαντάσματα, φανταχτερά χρώματα, ανορθόδοξα σχέδια, υφάσματα, γύψος, κομψές καμπύλες.

 

Άλλες πάλι φορές, απόλυτη ακρίβεια στις μορφές και σχολαστικότητα στις λεπτομέρειες, επίπεδος χαρακτήρας στους πίνακες, μεγάλες χρωματικές επιφάνειες, κυβιστικές και πολυεδρικές, μορφές ζώα ή άψυχα αντικείμενα σχηματισμένα από αφηρημένες επίπεδες και βιόμορφες καμπύλες.

 

Φρίντα Κάλο,Ντιέγκο Ριβέρα

Ζωγράφοι

 

Salvador Dali

Rene Magritte

Giorgio de Chirico

Frida Kahlo

Leonora Carrington

Joan Miró

 

 

 

Οι περισσότεροι σουρεαλιστές ζωγράφοι έχουν ελάχιστες ομοιότητες μεταξύ τους, εκτός από την αναζήτηση θεματολογίας και υλικού και φυσικά την ριζική εγκατάλειψη των παραδοσιακών θεμάτων και κανόνων.

 

 

Πυρήνας του σουρεαλισμού η εξατομίκευση, η μοναδικότητα και η απομόνωση.

 

Σύμβολο φυσικά του σουρεαλισμού και το πρόσωπο που όλοι έχουμε αναγνωρίζουμε με μεγάλη ευκολία  δεν είναι άλλο από αυτό του Σαλβαντόρ Νταλί.

 

Σε αυτό φυσικά συντέλεσαν τόσο τα γραπτά, οι πίνακες και φυσικά η εμφάνιση του, όπως επίσης και η ικανότητά του να έλκει τα φώτα της δημοσιότητας.

 

Σε εκείνον οφείλεται  το κατόρθωμα της εισαγωγής της λέξης  σουρεαλισμός σε όλες τις γλώσσες του κόσμου με την έννοια του παραλόγου, του ερωτικού, του ειρωνικού, αλλά και της μόδας.

Ένα ταλέντο τεράστιο με μια αστείρευτη φαντασία και μια καθαρή σκέψη.

 

Ο ίδιος χαρακτήριζε τους πίνακες του, χειροποίητες φωτογραφίες των ηρώων, έχοντας πλέον διαμορφώσει ως βάση της θεωρητικής του ζωγραφικής μια δημιουργία φανταστικής πραγματικότητας με ρομαντικά και ονειρικά στοιχεία.

 

Έμπνευση από ισπανικό εμφύλιο καταστροφή βασκικής πόλης από γερμανικά βομβαρδιστικά για λογαριασμό Ισπανών φασιστών.

 

 

Τζόρτζιο ντε Κίρικο – Αποφεύγοντας τα όρια

Κολάζ

 

Από μολύβι, χαρτί, κάρβουνο, αλουμινόχαρτο βαμμένο με χρυσό, ρητινούχα χρώματα, καμένα φύλλα ξύλο.

 

Γλυπτική

 

Χαρακτηριστικά

 

Τραχιά υλικά, διαφορετικά μεταξύ τους τόσο στην υφή, όσο και στη φύση του υλικού.

Αντιθέσεις -λιμασμένα από τη μία και τραχιά από την άλλη- γεωμετρικά σχήματα, συμβολισμοί.

 

Οι σουρεαλιστές δίνουν μια έμφαση στη γλυπτική ως μια διαδικασία ανάπτυξης.

Max Ernst

Γλύπτες

Max Ernst

 

Jean (Hans) Arp

Ο Arp έδωσε νέα άποψη στη γλυπτική δουλεύοντας τα 3D μοντέλα.Eίχε αποκτήσει τη συνήθεια να δίνει ονόματα στα έργα του σύμφωνα με τη μορφή που θύμιζαν, έτσι η πρακτική αυτή καθιερώθηκε από τότε αρχικά ως μια ερμηνεία προς το θεατή.

 

 

“Αγαπημένη φαντασία, αυτό που μου αρέσει περισσότερο σε εσένα είναι η αμείλικτή σου ποιότητα.”

– André Breton

 

«Ο σουρεαλισμός είναι ένας τρόπος σκέψης που αμφισβητεί διαρκώς τα υπάρχοντα παραδείγματα και αναζητά νέες μορφές για να διατηρήσει τη συναισθηματική του ένταση. Βρισκόμαστε σήμερα σε έναν κόσμο που δεν διαφέρει πολύ από τον κόσμο στον οποίο αναδύθηκε. Βγήκαμε από μια πανδημία, υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με την εργασιακή μεταρρύθμιση, την αντι-αποικιοκρατία και τη λειτουργία της τέχνης».

 

Mark Polizzotti

 

«Είναι ένα κίνημα πλούσιο όσο και εύπλαστο. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από διαφορετικούς καλλιτέχνες σε διαφορετικά πλαίσια. Είναι αυτή η μετασχηματιστική φύση του που συνεχίζει να τον καθιστά επίκαιρο. Ο σουρεαλισμός είναι εγγενώς πολιτικός. Ξεκίνησε ως κίνημα διαμαρτυρίας και ως ένας τρόπος για να αντιμετωπιστεί ο φασισμός και ο αυταρχισμός, γι’ αυτό και μπορεί να είναι ακόμη και σήμερα ένα πολύ ισχυρό πολιτικό όπλο. Θα είναι πάντα επίκαιρος. Θα έλεγα ότι εξακολουθεί να είναι ένα κίνημα του μέλλοντος». 

 

Patricia Allmer

 

 

Κλείνουμε με μια φράση που αποδίδεται στον Salvador Dali

 

 

Μη φοβάστε την τελειότητα. Δεν θα την πετύχετε ποτέ.

 

 

 

   

 

Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά  την αγορά, να επισκέπτεται  οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.