Δεν έχεις χρόνο; Το Μπαρόκ σε 10΄
Marchesa Elena Grimaldi έργο του Anthony van Dyck.
Δεν έχεις χρόνο; Το Μπαρόκ σε 10΄
«Ο άνθρωπος είναι το μέτρο όλων των πραγμάτων»
Πρωταγόρας
Τι ήταν το Μπαρόκ; Πότε ξεκίνησε; Τι χαρακτήριζε τον κάθε τομέα που επηρέασε;
Το Μπαρόκ ήταν ένας νέος πολύχρωμος κόσμος, μια εκφραστική ελευθερία μακριά από κανόνες του παρελθόντος. Ένα ρεύμα, που επηρέασε πολλούς τομείς και διήρκησε περίπου από το 1600 μ.Χ. με το τέλος του Μανιερισμού* έως 1715 μ.Χ. (θάνατος του Βασιλιά Ήλιου, Λουδοβίκου ΙΔ΄).
Ο Λουδοβίκος ΙΔ΄
Η λέξη προέρχεται από την πορτογαλική barroko, η οποία σημαίνει ακανόνιστο, ακατέργαστο μαργαριτάρι.
Εκείνη την εποχή -17ος-18ος – είναι η εποχή κατά την οποία οι εικαστικές τέχνες** ανέβηκαν στην εκτίμηση του κοινού και πήραν τη θέση που τους άξιζε δίπλα στη λογοτεχνία και στην ποίηση.
Η ηλικιομένη γυναίκα που τηγανίζει αυγά-Velazquez
Ο πίνακας ή το γλυπτό δεν ήταν πλέον ένα αποτέλεσμα χειρωνακτικής εργασίας, αλλά ήταν δουλειά του νου και απαιτούσε γνώσεις π.χ. για τη δημιουργία προοπτικής, αλλά επίσης και γνώσεις ανατομίας.
Το Ιταλικό Μπαρόκ ακολούθησε το δρόμο που χάραξε ο Correggio ο οποίος ήταν ο πρώτος που απελευθερώθηκε από τη γραμμική οπτική***.Το Μπαρόκ – η τέχνη της ανοιχτής φόρμας- δεν δίνει την αίσθηση ενός έργου το οποίο είναι τελειωμένο, αλλά ενός έργου το οποίο βρίσκεται σε μια διαρκή γένεση, σε μια διαρκή εξέλιξη και κίνηση.
Την ίδια περίοδο, οι καλλιτέχνες απομακρυνθήκαν από τη γεωμετρική κανονικότητα με τον El Greco να είναι εκείνος, ο οποίος θα έβαζε τις βάσεις για τη δημιουργία εξαιρετικών έργων.
Μάθημα ανατομίας του Δρ. Τουλπ
Στη ζωγραφική είχαμε έντονο συναισθηματισμό και δυνατές πλέον κινήσεις των μορφών. Είχαμε κυριαρχία θρησκευτικών αλλά και μυθολογικών θεμάτων.
Σκοπός ήταν ή βίωση του Θείου μέσω των αισθήσεων, δεν ενδιάφερε τόσο το θέμα, αλλά η ανθρωπιστική του διάσταση, να εντυπωσιάσει, να συγκινήσει το θεατή και εν τέλει να τον πείσει.
Η ανύψωση του Σταυρού – έργο του Rubens
Έχουμε επίσης εκείνη την εποχή, τη δημιουργία μιας σειράς ομαδικών πορτραίτων.
Στις συνθέσεις υπάρχει μια ροή, χρησιμοποιούνται αντίθετα στοιχεία και συχνή χρησιμοποίηση του δίπολου, φωτεινό -σκοτεινό .
Ο Δαθίδ με το κεφάλι του Γολιάθ-Καραβάτζιο
Η σύνθεση των μορφών καθορίζεται πλέον από την κίνηση και την έκφραση, υπήρξε μια συστροφή των μορφών, όπως επίσης και η τοποθέτηση αινιγματικών στοιχείων αλλά και προσώπων σε κάποια έργα τα οποία αφήναν το θεατή να αντιληφθεί κάτι που δεν υπάρχει.
Νυχτερινή περίπολος έργο του Rembrandt
Το Μπαρόκ αποδέχτηκε τους αυστηρούς κανόνες και την πολιτική της Θρησκευτικής αρχής.
Δίνει αξία στο φως, χρησιμοποιεί τις ακτίνες του ήλιου σαν έναν συμβολισμό της εισβολής του Θεϊκού φωτός στο χώρο.
Χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το λόγο ειδικές θέσεις για την τοποθέτηση των έργων, ειδικά των γλυπτών, ώστε το φυσικό φως, που έμπαινε στο χώρο από εσοχές, να δουλεύει για το έργο.
Εκσταση Αγίας Θηρεσίας
Ζητούμενο των έργων ήταν η ένταση στην εκδήλωση γρήγορου και συναισθήματος του θεατή με δυνατές κινήσεις.
Κύριο πολιτικό σύστημα ήταν η απολυταρχία. Είναι επίσης η περίοδος που είχαμε τη δημιουργία δύο τύπων ανακτόρων, εκείνον εντός της πόλεως και εκείνον της εξοχής.
Η βασιλική του Αγίου Πέτρου
Το Μπαρόκ συνδέεται με την πολιτική και την απόλυτη θρησκευτική μοναρχία της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας.
Η ανέγερση των ναών, συμβαδίζει με εκείνη της πόλης και αυτό διότι ειδικά στη Γαλλία ο καθολικισμός είχε στενή σχέση, πάρα πολύ στενή, με την πολιτική εξουσία και αυτό ουσιαστικά αποτυπώθηκε πιο πολύ στο διάκοσμο, παρά στη μορφολογία.
Τι ήταν αυτό που δημιούργησε αυτή την έκρηξη;
Βερσαλίες
Από τη μία οι φιλοδοξίες των αυτοκρατόρων για αναγνώριση και προβολή ,οι εθνικιστικές τάσεις των κρατών, η ανάγκη για συσπείρωση κάτω από την ιδέα του εθνικού και η ανάγκη δημιουργίας εθνικού συναισθήματος.
Η κάθε πρωτεύουσα θα έπρεπε να αφήνει το δικό της σημάδι και είναι αντάξια του ιστορικού της αφηγήματος, να έχει μεγάλα πλούσια και όμορφα κτίρια.
Το Μπαρόκ συνέβη σε μια δύσκολη περίοδο για την ανθρωπότητα, η οποία κατακλύζονταν από φυσικές καταστροφές αλλά και τη πανώλη.
Κρήνη των Τεσσάρων Ποταμών
Ακόμη, ήταν η εποχή μιας από τις πιο αιματηρές συγκρούσεις, του τριακονταετούς πόλεμου.
Τέλος, εκείνη την περίοδο, άνθισε η οικονομία ως απότοκο της βιομηχανικής επανάστασης, έχουμε τη δημιουργία νέων υλικών αλλά και έμπνευσης.
Ποια τα σημαντικότερα γεγονότα;
Frans Hals, The Women Regents Το διοικητικό συμβουλιο του Γηροκομείου του Haarlem
Ο Κοπέρνικος υποστήριξε πρώτος το 16ο αιώνα ότι το κέντρο δεν είναι η γη, αλλά ο ήλιος, ωστόσο η επιστήμη θεωρούνταν ακόμα ένας κλάδος της φυσικής φιλοσοφίας.
Δημιουργήθηκε η Βασιλική του Αγίου Πέτρου.
Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα ήταν η νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου, κατά την οποία είχαμε τη σφαγή των χιλιάδων Ουγενότων από φανατικούς καθολικούς στο Παρίσι.
Las Meninas του Diego Velázquez
Ο 17ος αιώνας επίσης ονομάστηκε αιώνας της αντιμεταρρύθμισης.
Από τους καθολικούς τώρα δόθηκε η απάντηση στο Λούθηρο και καθορίστηκε μια νέα γραμμή. Οι εικόνες από τούδε και στο εξής θα έπρεπε να ήταν απαραίτητες ώστε να υπάρξει η σύνδεση με τον Θεό, επιτρεπόταν μόνο όσες είχαν τη βάση τους στην Αγία Γραφή και ήταν ιστορικά ακριβής -από εδώ πηγάζει και η ανάγκη της εκδήλωσης άμεσης σύνδεσης του πιστού με το γεγονός που αναπαριστά ο πίνακας και η δημιουργία εντόνου συναισθήματος ώστε ο πιστός να μείνει στο ναό.
Αυτό διότι μετά το επεισόδιο με το Λούθηρο, όπως καταλαβαίνουμε υπήρξε μεγάλη εκροή πιστών.
Αυτή την περίοδο έχουμε τη δημιουργία του τάγματος των Ιησουιτών οι οποίοι υπήρξαν φανατικοί καθολικοί, επιφορτισμένοι με το έργο του προσηλυτισμού των πιστών από όλο τον κόσμο.
Ποιους τομείς επηρέασε; Ποιοι οι κύριοι εκφραστές;
Το Μπαρόκ επηρέασε τα πάντα έως και τη διακόσμηση των εσωτερικών και εξωτερικών χώρων και την οριοθέτηση τους.
Κήποι των Βερσαλλιών
Δημιουργήθηκαν μεγάλοι χώροι έως εκεί που πιάνει το μάτι, με φαρδιές λεωφόρους, πάρκα πλατείες και σιντριβάνια.
Τα κτήρια διακοσμήθηκαν με εσοχές και εξοχές καθρέπτες πολύ χρυσό και πολύχρωμα γυαλιά. Οι πίνακες μπήκαν σε πλαίσια. Ο χώρος γίνεται πολύπλοκος.
Ανάκτορο των Βερσαλλιών
Η πόλη του Μπαρόκ διαφοροποιήθηκε από την ύπαιθρο που την περίβαλλε και μεγάλωσε σε κλίμακα. Οι κεντρικοί λεωφόροι απέκτησαν βοηθητικούς παράδρομους και όλοι μαζί κατευθύνονταν προς το κέντρο, οι συνθέσεις καλύπτουν όλο και περισσότερο το μέγιστο χώρο.
Ήταν η εποχή που είχαμε την ανάπτυξη της αστικοποίησης και επίσης, η εποχή που αρχίζει να ακμάζει η τεχνική των κήπων.
Στην αρχιτεκτονική αυτό που άλλαξε δεν ήταν μόνο η φαντασία που έφερε αυτό το αποτέλεσμα, αλλά και η κανονικότητα της χρησιμοποίησης τακτικών, μεθόδων και τεχνικών του παρελθόντος και ένα στυλ που θα το χαρακτηρίζαμε πιο ευγενές.
Κύριοι εκπρόσωποι
Marchesa Elena Grimaldi έργο του Anthony van Dyck
Ζωγραφική
Ρέμπραντ
Βερμέερ
Βελάθκεθ
Ρούμπενς
Καραβάτζο
Αρχιτέκτονες
Μπερνίνι
Μπορομίνι
Η Αγία Παρθενομάρτυς Καικιλία, προστάτις της μουσικής τέχνης.
Γλύπτες
Μπερνίνι
Φοτζίνι
* Ο μανιερισμός ήταν ένα καλλιτεχνικό ρεύμα το οποίο έλαβε χώρα την Ιταλία και ειδικά στη Ρώμη περίπου από 1520μ.Χ. έως το 1600 μ.Χ. ως μια αντίδραση στην ώριμη Αναγέννηση και σηματοδότησε την μετάβαση σε μια άλλη επόχή εκείνη του Μπαρόκ-. και διήρκησε μέχρι το 1715 (θάνατος του Βασιλιά Ήλιου, Λουδοβίκου ΙΔ΄).
**Η αντίληψη για τη ζωγραφική αδιαφορούσε πλέον για τα περιγράμματα και η ματιά της συγκεντρωνόταν περισσότερο σε αυτή καθαυτή παρουσία των αντικειμένων ώστε να μπορέσει να συλλάβει τον όγκο.
Αν και η φωτοσκίαση έπαιξε καθοριστικό ρόλο, τούτο από μόνο του δεν ήταν ικανό να κατατάξει ένα πίνακα στην εικαστική τέχνη, στην εικαστική τέχνη, κυριαρχούν τα χρώματα, η σκιά, το φως και πλέον τα όρια των αντικειμένων δεν είναι απαραίτητα.
Τα περιγράμματα δίνουν μια σαφήνεια, ωστόσο, σταματούν την κίνηση των αντικειμένων.
Η εικαστική τέχνη, δείχνει ένα άλλο χαρακτήρα των αντικειμένων, πιο αστάθμητο οι μορφές κινούνται, παιχνιδίζουν, οι χρωματικοί τόνοι συγκρούονται και έχουμε μια ζωντάνια και μια συνεχή κίνηση, άλλοτε δυνατή και άλλοτε όχι, όμως μια κίνηση πηγαία και δίχως τέλος.
Η έννοια της κίνησης είναι αναπόσπαστα δεμένη με την εικαστική οπτική ,η οποία αναγνωρίζει μια συνεχή εξέλιξη στις μορφές, μια συνεχή κίνηση σε όλα τα μέρη της εικόνας.
***Η γραμμική αντίληψη βλέπει την εικόνα και φυσικά τον κόσμο σαν ένα σύνολο γραμμών, έτσι αναζητά το νόημα και παρουσιάζει τη δική της οπτική του ωραίου μέσα από το περίγραμμα. Εδώ το μάτι του θεατή έλκεται από τα όρια των μορφών και των αντικειμένων στον πίνακα.
Η εικαστική αντίληψη από την άλλη, βλέπει και φυσικά παρουσιάζει, τον όγκο του αντικειμένου ή της μορφής που απεικονίζει.
Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά την αγορά, να επισκέπτεται οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.
