Ph.D.ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Α.ΔΡΟΓΙΔΗΣ
ΠΑΠΠΑ ΑΝΝΑ

Βρισκόμαστε μπροστά μια νέα εποχή, ένας ολόκληρος κόσμος προσπαθεί να ανακαλύψει την ταυτότητα του• οι καθημερινές αλλαγές που συντελούνται τα τελευταία χρόνια δείχνουν πως ο άνθρωπος μπήκε σε μια διαδικασία αναγέννησης, τόσο στον τρόπο σκέψης, όσο και στον τρόπο δράσης. Μπροστά μας ξεδιπλώνεται μια καινούργια φιλοσοφία, που περνά μέσα από τις λέξεις «παγκοσμιοποίηση», «πολυπολιτισμικότητα» και διάφορες άλλες έννοιες που μας επηρεάζουν καταλυτικά.
Αυτές οι μεταβολές έρχονται να αλλάξουν και τη φιλοσοφία του εκπαιδευτικού συστήματος, που για δεκαετίες ήταν προσκολλημένη στο παραδοσιακό δασκαλο – κεντρικό πρότυπο. Εκείνο που φέρνει την αληθινή επανάσταση, δεν είναι τόσο η ε-γκατάλειψη ενός παραδοσιακού μοντέλου προσέγγισης της γνώσης και η υιοθέτηση ενός καινούργιου, είναι η προσπάθεια εφαρμογής μιας άλλης αντίληψης μέσα από εκπαιδευτικούς που δεν γνωρίζουν, τουλάχιστον στην πλειοψηφία τους, τα νέα τα δε-δομένα.

Αυτή η πραγματικότητα μας θέτει μπροστά στο ζήτημα της ενημέρωσης των ίδιων των εκπαιδευτικών, ώστε να καταφέρουν να προσεγγίσουν τη γνώση από μια νέα ο-πτική γωνία. Δεν είναι τίποτα παραπάνω από την σύγκρουση αντιλήψεων ανάμεσα στα βιώματα μιας άλλης εποχής – που είχε πιο συγκεντρωτικά χαρακτηριστικά – και της σημερινής πραγματικότητας που βασίζεται πάνω στην έρευνα, τον προβληματι-σμό και την αναζήτηση μιας νέας πολιτιστικής και κοινωνικής ταυτότητας. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι όλος ο κόσμος βρίσκεται σε μια διαρκή αναζήτηση ενός νέου σημείου αναφοράς και αυτό επηρεάζει άμεσα την εκπαιδευτική διαδικασία. Θέλω να ομολογήσω ότι δεν έχω το προνόμιο να ανήκω σ’ αυτούς που γνωρίζουν να εφαρμό-σουν τη φιλοσοφία του ευέλικτου σχολείου, όμως μέσα από τη συνεργασία μου με την κυρία Άννα Παππά βρέθηκα θεατής μιας άλλης λογικής, που είδα να ξεδιπλώνε-ται μπροστά μου, με μεγάλο ενδιαφέρον.

Δε θα μπω στη λογική των αφορισμών απέναντι στις παραδοσιακές μορφές διδα-κτικής, γιατί έδωσαν ό,τι είχαν να δώσουν σε πολλές γενιές, βγάζοντας εξαιρετικούς επιστήμονες, εμπόρους, υπαλλήλους, τεχνικούς κ.λπ • όμως κάθε διδακτική μέθοδος εκφράζει μια φιλοσοφία, μια κοινωνική συνθήκη και ανταποκρίνονταν στις συγκυρίες της εποχής της. Η σημερινή εποχή έχει πιο σύνθετες απαιτήσεις και τα φαινόμενα βρίσκονται σε σχέση αλληλεξάρτησης.

Η κάθετη αντίληψη που θέλει τους τομείς της επιστήμης να είναι κατηγοριοποιη-μένοι και ανεξάρτητοι περνάει, σιγά – σιγά, στο παρελθόν. Η σύγχρονη λογική επι-βάλλει τη συνδυασμένη ανάπτυξη πολλών και διαφορετικών τομέων, που κάποτε μπορεί να μην είχαν άμεση σχέση μεταξύ τους, αλλά σήμερα αποτελούν ένα συμπλή-ρωμα του άλλου.

Αυτή η αλληλεξάρτηση είναι όρος «κλειδί» για να καταλάβουμε τη νέα διδακτική προσέγγιση, στο παρελθόν ο άνθρωπος μελετούσε τα πράγματα μέσα από μια λογική που ήθελε τη γνώση κατηγοριοποιημένη σε συγκεκριμένους τομείς, μεμονωμένα κι ανεξάρτητα. Σήμερα αυτός ο τρόπος μελέτης θεωρείται ξεπερασμένος, όλα γυρίζουν πάνω σε μια πολύ-επίπεδη πραγματικότητα, που είναι σύνθετη και απαιτητική.

Έτσι δεν μπορούμε να βολευτούμε εύκολα με τις θέσεις που μεγαλώσαμε και σπουδάσαμε πριν από δυο δεκαετίες. Η εποχή μας φέρνει μπροστά στο φαινόμενο του ευέλικτου σχολείου, που ανακαλύπτει τη γνώση μέσα από τη συμμετοχή και τη συνεργασία των μαθητών και τους μετατρέπει σε μικρούς εξερευνητές, εκείνο που μένει σ’εμάς τους εκπαιδευτικούς είναι ο συντονισμός της έρευνας. Ένας ρόλος δύ-σκολος κι απαιτητικός.

Μας υποχρεώνει να μάθουμε να μετατρέπουμε το βίωμα σε γνώση και τη γνώση σε αποτέλεσμα και μας επιβάλει να σταθούμε μέσα στα μονοπάτια της γνώσης και να την αξιολογήσουμε στην πράξη. Η αξιολόγηση, που έχει τόσο παρεξηγηθεί τα τελευ-ταία χρόνια, έχει κριτικό κι όχι ιεραρχικό χαρακτήρα.

Με αυτές τις σκέψεις προσπάθησα να ανακαλύψω ένα νέο τρόπο προσέγγισης της ιστορίας. Η ιστορία είναι ένας τομέας που δέχεται πολλές επιθέσεις, γιατί καταγράφει την πορεία της ανθρωπότητας, γίνεται ο καθρέφτης του παρελθόντος και μας δίνει, πολλές φορές, πληροφορίες που θα θέλαμε να αποφύγουμε. Στη σημερινή εποχή η ιστορική γνώση γίνεται κοινωνική αναγκαιότητα, αφού ο πολίτης αναζητά απεγνω-σμένα μια ταυτότητα με την οποία θα μπορεί να προχωρήσει στη κοινωνία του μέλ-λοντος. Επειδή είμαστε αναπόσπαστο κομμάτι μιας ιστορικής συνέχειας, έχουμε την υποχρέωση να αναζητήσουμε το σημείο αναφοράς απ’ όπου θα ξεκινήσουμε. Η επο-χή της παγκοσμιοποίησης κάνει περισσότερο αναγκαία την ιστορική γνώση για να σταθεί ισότιμα ο αυριανός πολίτης απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο.

Δεν θα μπορούσαμε όμως να γνωρίζουμε την ιστορία μέσα από μια λογική πολε-μικών γεγονότων και διπλωματικών συνθηκών. Το ευέλικτο σχολείο μας δίνει τη δυ-νατότητα να μάθουμε πολύ καλύτερα την ιστορία, μελετώντας τα γεγονότα σαν μια κοινωνική αναγκαιότητα και αυτό μπορεί να γίνει πολύ καλύτερα αν καταφέρουμε να συνδυάσουμε την ιστορία μέσα από την ανάγκη της επικοινωνίας.

Ο αυριανός πολίτης έχει πολύ λιγότερη ανάγκη από την εξιστόρηση των γεγονό-των, άλλωστε το κλείσιμο του εικοστού αιώνα έδωσε την ευκαιρία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης να βγάλουν τόσα πολλά αφιερώματα, όσα δεν βγήκαν την προηγούμενη τριακονταετία. Η μελέτη της ιστορίας μέσα από το χώρο της επικοινωνίας θα δώσει την ευκαιρία να έρθουν στην επιφάνεια οι αιτίες των ιστορικών γεγονότων και το πνεύμα των κοινωνικών εξελίξεων.

Είναι πολύ πιο σημαντικό να μάθουν οι μαθητές τον κώδικα επικοινωνίας των αν-θρώπων, για να μπορέσουν να κατανοήσουν καλύτερα τα ιστορικά φαινόμενα και για να γίνω πιο συγκεκριμένος θα αναφερθώ σε ορισμένα παραδείγματα. Θα είχε περισ-σότερο ενδιαφέρον να ανακαλύψουν, οι μαθητές, την προϊστορική περίοδο μέσα από τις βραχογραφίες και αναζητήσουν τις κοινωνικές δομές εκείνης της περιόδου, γιατί μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο θα μπορέσουν να βρουν τις αιτίες που έφεραν τους ανθρώ-πους της εποχής να συμπεριφέρονται και να αντιδρούν με συγκεκριμένο τρόπο• επί-σης μελετώντας την ελληνική αρχαιότητα, θα ήταν εφικτό να αναδυθεί η αρχαία ελ-ληνική σκέψη μέσα από το θέατρο και με αυτόν τον τρόπο να αναλυθούν γεγονότα και καταστάσεις που οδήγησαν στις συγκρούσεις ανάμεσα στις πόλεις – κράτη.

Μέσα από το δρόμο της επικοινωνίας μπορεί ο άνθρωπος να καταλάβει, πολύ πιο εύκολα, αντιδράσεις των προγόνων του και να εμβαθύνει στον τρόπο σκέψης, αυτό του δίνει την ευκαιρία να μπει μέσα στη λογική της αιτίας και το αποτελέσματος.

Ο συγκεκριμένος τρόπος προσέγγισης έχει πολύ περισσότερα πλεονεκτήματα όσο προχωράμε στα νεότερα χρόνια, έτσι για παράδειγμα η μελέτη του Βυζαντινού κό-σμου μπορεί να γίνει ευκολότερη παρουσιάζοντας φωτογραφικό υλικό μέσα από τη χριστιανική τέχνη και κείμενα της περιόδου, ανάλογη τακτική μπορούμε να χρησιμο-ποιήσουμε αν θέλουμε να προσεγγίσουμε την ιστορία της Αιγύπτου ή οποιαδήποτε άλλης περιοχής.

Οι μαθητές, που θα κληθούν να μελετήσουν τη δομή της αρχαιοελληνικής πραγ-ματικότητας μπορούν ευκολότερα να ερμηνεύσουν την κοινωνική πρακτική, αν κα-ταλάβουν πώς λειτουργεί το δωδεκάθεο στην ελληνική αρχαιότητα. Εδώ μπορούμε να δανειστούμε φωτογραφικό υλικό από μουσεία διάφορες θεότητες και άλλες προ-σωπικότητες ή τοπία (π.χ. Αθηνά Περικλής, αρχαία θέατρα κ.λπ.) και να προσαρμό-σουμε το μάθημα πάνω στο υλικό μας.

Η ρωμαϊκή και η βυζαντινή περίοδος έχουν πάρα πολλά στοιχεία, που μπορούμε να αξιοποιήσουμε, αν δώσουμε την ευκαιρία στους μαθητές να ανακαλύψουν δείγμα-τα της ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου. Μ’αυτό τον τρόπο θα βρουν την ευκαιρία να μπουν μέσα στο πνεύμα της περιόδου που μελετούν κάθε φορά και θα μπορέσουν, παράλληλα, να καταλάβουν την αξία των διαφόρων ιστορικών γεγονότων. Πάνω σ’ αυτό το υλικό μπορεί να προσαρμοστεί ο ιστορικός χρόνος και να γίνουν κατανοητά τα γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία μιας χώρας.

Η επικοινωνία μας δίνει την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουμε ένα εξαιρετικά πλού-σιο υλικό μελετώντας τα μεσαιωνικά χρόνια, ξεκινώντας από την ανακάλυψη της τυ-πογραφίας μέχρι σήμερα. Όταν αναφερόμαστε σε ζητήματα επικοινωνίας μπορούμε να εκμεταλλευθούμε την ανακάλυψη των διαφορετικών μεθόδων, που υπάρχουν από την αρχαιότητα (ελληνική και ρωμαϊκή) μέχρι την ανακάλυψη του τηλέγραφου, του τηλεφώνου, του κινηματογράφου, την ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου, την εμφάνιση του αυτοκινήτου και του αεροπλάνου και μιας σειράς παρόμοιων εφαρμο-γών που τέθηκαν στην υπηρεσία της ανθρωπότητας για να εξυπηρετήσουν τις επικοι-νωνιακές ανάγκες σε περίοδο πολέμου.

Είναι γνωστό ότι η ανάπτυξη της τυπογραφίας στην Ελλάδα ξεκινά από την εποχή της ελληνικής επανάστασης, αφού το πρώτο ξύλινο πιεστήριο έρχεται στην επανα-στατημένη Ελλάδα με την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα και η προσπάθεια γί-νεται από το Δημήτριο Υψηλάντη.

Η εμφάνιση των προεπαναστατικών εντύπων δεν είναι συγκυριακή, αλλά συνδέε-ται απόλυτα με το πνεύμα της εποχής και τις επιδιώξεις του απελευθερωτικού αγώνα. Από όσα ανέφερα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι η επικοινωνία, σε όλες τις μορφές της, αποτυπώνει τις προθέσεις του ανθρώπου και τις εξελίξεις της περιόδου. Η ανά-πτυξη της πληροφορίας και η συμπύκνωση των μηνυμάτων οδήγησαν τις σύγχρονες ηλεκτρονικές μορφές επικοινωνίας με τη χρήση της υψηλής τεχνολογίας.

Ακολουθώντας, την ίδια τακτική μπορούμε ευκολότερα να προσεγγίσουμε την ι-στορική πραγματικότητα του εικοστού αιώνα παρουσιάζοντας την ανάπτυξη των μέ-σων μαζικής μεταφοράς, κάτι που βοήθησε όχι μόνο στην αλλαγή των εμπορικών σχέσεων μεταξύ των χωρών, αλλά και στη δημιουργία σύγχρονων οπλικών συστημά-των στους δύο παγκόσμιους πολέμους. Όταν ο μαθητής είναι σε θέση να γνωρίζει τις θεαματικές αλλαγές που συμβαίνουν στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας, μπορεί ευκολότερα να αντιληφθεί ποια είναι η θέση των λαών τη συγκεκριμένη χρο-νική στιγμή και πώς λειτουργούν οι κυβερνήσεις, τόσο στον πρώτο όσο και στο δεύ-τερο παγκόσμιο πόλεμο.

Άλλωστε εκείνο που διαφοροποιεί την πολιτική του 20ου αιώνα από τους προη-γούμενους αιώνες είναι ότι με την ανάπτυξη της τεχνολογίας η πληροφορία μεταφέ-ρεται εύκολα, γρήγορα και ασφαλέστερα. Έτσι αυτός που την κατέχει έχει το πλεονέ-κτημα του αιφνιδιασμού απέναντι στους αντιπάλους του. Η χρήση του τηλεφώνου, του αεροπλάνου και η ανάπτυξη στο τομέα της πυρηνικής φυσικής αλλάζει τα δεδο-μένα και δημιουργεί νέες συνθήκες επαφής. Οι μαθητές έρχονται να συνειδητοποιή-σουν την αξία της τεχνολογικής προόδου, κάτι που χρησιμοποιούν καθημερινά, αλλά δεν έχουν την ευκαιρία να αξιολογήσουν μέσα από μια κριτική σκέψη.

Εκείνο που άλλαξε τα δεδομένα στο πρώτο παγκόσμιο πόλεμο είναι η χρήση των πολεμικών αεροπλάνων, κάτι που συνετέλεσε στη μαζικότερη καταστροφή. Κατά τον ίδιο τρόπο η χρήση της ατομικής βόμβας έδωσε το προβάδισμα στις χώρες που την κατείχαν και κατάφεραν να επιβάλλουν τους δικούς τους όρους.

Η ανάπτυξη της υψηλής τεχνολογίας έφερε τον κόσμο μπροστά σε νέα δεδομένα, έτσι την εποχή του ψυχρού πολέμου και οι δύο συνασπισμοί είχαν τη δυνατότητα να προκαλέσουν την καταστροφή• το κέντρο βάρους μετατοπίστηκε σε καθαρά οικονο-μικό επίπεδο. Ήταν το νέο πεδίο σύγκρισης και έτσι ο πόλεμος για την επικράτηση έγινε καθαρά οικονομικός. Αυτή τη διαπίστωση δεν μπορούμε να την παρουσιάσουμε μέσα από την ιστορία, όπως αυτή διδάσκεται μέχρι σήμερα. Είναι όμως δυνατό να την παρουσιάσουμε αν κάνουμε αναφορά στην ανάπτυξη της τηλεπικοινωνίας, των ηλεκτρονικών μέσων μαζικής ενημέρωσης, κάτι που θα μας βοηθήσει πολύ να πα-ρουσιάσουμε την καταναλωτική, μαζική κουλτούρα που περνάει καθημερινά μέσα στα σπίτια μας.

Το γεγονός της κατάρρευσης του διπολικού συστήματος είναι μια ιστορική πραγ-ματικότητα, την οποία δύσκολα θα μπορούσαμε να αντιληφθούμε αν δεν την συσχε-τίζαμε με την ανάπτυξη που υπάρχει στο σύγχρονο κόσμο. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο μια οποιαδήποτε στρατιωτική συμμαχία θα μπορούσε εύκολα να προκαλέσει ένα νέο πα-γκόσμιο πόλεμο με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Έτσι η διάλυση των δύο αντιπάλων στρατιωτικών συνασπισμών μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο στην περίπτωση που συσχετίσουμε με την οικονομική δραστηριότητα που υπάρχει στον πλανήτη.

Αυτό είναι εύκολο να το παρουσιάσουμε στους μαθητές, αρκεί να τους ζητήσουμε να συγκεντρώσουν στοιχεία από τον ημερήσιο τύπο, που να αναφέρονται σε μεγάλες εταιρείες, σχολιάζοντας τα στοιχεία μέσα στη σχολική τάξη, μπορούμε να καταλή-ξουμε στο συμπέρασμα, ότι η οικονομική δραστηριότητα κατήργησε από μόνη της την αξία των στρατιωτικών συμμαχιών, που έδωσαν τη θέση τους σε έναν ενιαίο κό-σμο.

Με αυτό τον τρόπο αυτό οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να μάθουν με αντικειμενι-κότητα τα γεγονότα του παρελθόντος, χωρίς την άμεση παρέμβαση και την αλλοίωση γεγονότων και καταστάσεων• φαινόμενα που εμφανίζονται πολλές φορές για να εξυ-πηρετήσουν την προσέγγιση διαφορετικών λαών.

Ο στόχος μας δεν είναι να απομνημονεύσουν, τα παιδιά, ένα σύνολο από ημερο-μηνίες, γεγονότα, συνθήκες και όρους χωρίς να μπορούν να αντιληφθούν την αξία τους. Αντίθετα, η επιδίωξή μας είναι να μπορέσουν να ερευνήσουν ανεπηρέαστα τη λογική των ιστορικών φαινομένων κι αυτό γίνεται από τη στιγμή που θα κατορθώ-σουν να βρουν τους συσχετισμούς που υπάρχουν ανάμεσα στις μορφές επικοινωνίας και τα γεγονότα. Ας μην ξεχνάμε, ότι η γλώσσα κάθε λαού εκφράζει τον τρόπο σκέ-ψης και δράσης του σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο• με τον ίδιο τρόπο η τέχνη και οι μέθοδοι επικοινωνίας περιγράφουν τις ανάγκες, που έχουν οι άνθρωποι, την εποχή που μελετάμε.

Η μελέτη της επικοινωνίας μας δίνει την ευκαιρία να παρουσιάσουμε τα ιστορικά γεγονότα αναδεικνύοντας πολλές και διαφορετικές παραμέτρους:

• Πολιτικής
• Οικονομίας
• Πολιτισμού
• Τεχνολογίας
• Θρησκείας
• Διπλωματίας

Έτσι μπορούμε να προβάλουμε την αξία της ιστορικής πραγματικότητας, ανα-πτύσσοντας την κριτική αντίληψη και καταγράφοντας τα ιστορικά γεγονότα στη βά-ση της εποχής τους. Είναι ένας τρόπος που επιτρέπει στο μαθητή να συγκρίνει τα φαινόμενα από εποχή σε εποχή και να καταγράψει τις ομοιότητες και τις διάφορες που υπάρχουν.

Ο σημερινός μαθητικός πληθυσμός έχει μπροστά του ένα σύνολο από πληροφορί-ες που δεν ξέρει πώς να τις αξιοποιήσει και παράλληλα αγνοεί εντελώς τις αρχές του διαλόγου, μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία υποχρεώνεται να υιοθετήσει τις βασικές αρχές της διαλεκτικής και μαθαίνει να αξιοποιεί τις πληροφορίες, που ο ίδιος θα ανακαλύ-ψει στην πορεία της μελέτης. Μια τέτοια πραγματικότητα απαντά μόνη της σε εύλογα ερωτήματα που μένουν συνήθως, αναπάντητα στους μαθητές, αλλά και σε πολλούς από μας που είτε δεν είχαμε το χρόνο, είτε την περιέργεια να ερευνήσουμε.

Ο ρόλος της Ιστορίας είναι πολύ πιο σημαντικός από την καταγραφή και την απο-μνημόνευση των γεγονότων γι’ αυτό την μετατρέπει σε ένα πεδίο αναζήτησης για την πορεία της ανθρωπότητας στο μέλλον. Πάνω στην αξία της ιστορικής πραγματικότη-τας θα δανειστώ τις σκέψεις της κυρίας Παππά από το βιβλίο τηςΜαθαίνοντας πώς να μαθαίνω:

« η ιστορική πραγματικότητα ζητάει από εμάς ένα μόνο πράγμα. Να μελετή-σουμε τη γλώσσα και να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε το νόημα της, όπως είναι και όχι όπως θα θέλαμε εμείς να είναι, ούτε όπως το ζητάει ή προσωπική μας ευτυχία και οι προσωπικές μας ελπίδες, αλλά όπως έχει γίνει και γίνεται μέσα από τα μεγάλα και καταξιωμένα έργα ανθρώπων και λαών. Η ιστορική πραγματικότητα έχει την αξία της, πέρα από την πιο ωφελιμότητα προς άτομα και προς ομάδες που οργανώνονται για να επιδιώξουν την ευτυχία τους»

Παίρνοντας αφορμή από τα παραπάνω θα ήθελα να αναφερθώ, όχι στην αξία του ιστορικού χρόνου, αλλά για την ιστορικότητα του χρόνου και την αλληλουχία των γεγονότων. Η ιστορικότητα έχει σχέση με τον τρόπο ερμηνείας των γεγονότων και η ερμηνεία με τη σειρά της συνδέεται με τις μορφές επικοινωνίας που υπάρχουν τη δε-δομένη χρονική στιγμή. Είναι γεγονός ότι ο χρόνος λειτουργεί πολύ διαφορετικά την εποχή του μεσαίωνα από ότι λειτουργεί τη σημερινή εποχή, που η πληροφόρηση τρέ-χει με την ταχύτητα του φωτός, η εναλλαγή των συμβάντων και ο χρόνος που έχει κάποιος στη διάθεσή του είναι εξαιρετικά μικρός – στη σημερινή εποχή – και αυτό με τη σειρά του έχει καταλυτική επίδραση στη διαμόρφωση της σύγχρονης κοινωνίας.

Αυτοί οι συνδυασμοί που είναι φαινομενικά πολύπλοκοι και κουραστικοί γίνονται απόλυτα κατανοητοί τη στιγμή που γίνεται αντιληπτή η εξέλιξη της επικοινωνίας και ο τρόπος με τον οποίο αξιολογείται η πορεία του ιστορικού χρόνου. Η εποχή μας έχει αναλύσει διεξοδικά τα ιστορικά συμβάντα, αλλά παρόλα αυτά δεν τολμά να κάνει μια συγκριτική μελέτη των φαινομένων σε σχέση με την εποχή τους, αν γινόταν αυτό θα φαινόταν ότι δεν υπάρχει σύγκρουση μεταξύ των πολιτισμών, αλλά αντίθετα μια πο-λιτιστική αλληλουχία που θα βοηθούσε τους ανθρώπους να λειτουργήσουν διαφορε-τικά απέναντι τη νέα πρόκληση που λέγεται πολυπολιτισμός και παγκοσμιοποίηση.
Υπάρχει μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στις έννοιες «ιστορικός χρόνος» και «ι-στορικότητα του χρόνου», στην πρώτη περίπτωση, αναφερόμαστε σε μια συγκεκρι-μένη περίοδο που συνέβησαν κάποια γεγονότα ή παρουσιάστηκαν κάποια φαινόμε-να• στη δεύτερη περίπτωση η «ιστορικότητα» εξασφαλίζει τη συνέχεια ανάμεσα στις περιόδους, στοιχείο που μπορεί μας παρουσιάσει την εξέλιξη και την αλληλουχία της πραγματικότητας. Η μελέτη της επικοινωνίας μπορεί να εξασφαλίσει αυτή την εξέλι-ξη και την αλληλουχία, που μπορούν να καταλάβουν πολύ εύκολα οι μαθητές χρησι-μοποιώντας το κατάλληλο υλικό.

Υπάρχει μεγάλη πληθώρα υλικού για όλες τις περιόδους, η πρόοδος της υψηλής τεχνολογίας έδωσε την ευκαιρία να δημιουργηθούν στοιχεία που παραπέμπουν στην εικονική πραγματικότητα. Η εικονική πραγματικότητα μπορεί να μην εξασφαλίζει αυθεντικό υλικό, αλλά μπορεί να μας δώσει μια εντύπωση για περιόδους που δεν μας άφησαν παρά μόνο ίχνη ζωής. Αντίθετα οι αρχαίοι πολιτισμοί (ελληνικός ρωμαϊκός, βυζαντινός, αιγυπτιακός, βαβυλωνιακός κ.λπ.) έχουν αφήσει πολλά στοιχεία, από τα οποία ένα μεγάλο μέρος είναι δημοσιευμένα και μπορούν να αξιοποιηθούν. Πολύ πε-ρισσότερα υπάρχουν για τους νεότερους πολιτισμούς.

Μέσα από τη μελέτη της επικοινωνίας εξασφαλίζεται ένα μεγάλο κομμάτι διαθε-ματικότητας που έχει προεκτάσεις στη γεωγραφία, τη φυσική, την ανθρωπολογία, την ψυχολογία, τη διπλωματία, τη φιλοσοφία, τη θρησκεία και την κοινωνιολογία. Αυτό σημαίνει ότι η ιστορία δεν περιορίζεται μονάχα στο στρατιωτικό και το διπλωματικό τομέα, αλλά φωτίζει πολλά και διαφορετικά επίπεδα της ανθρώπινης γνώσης.

Η γνώση λειτουργεί συνειρμικά και δίνει από μόνη της τα στοιχεία εκείνα που εί-ναι απαραίτητα για να τα αξιοποιήσουμε την ώρα της διδασκαλίας και αυτό έρχεται σε άμεση σχέση :

• Με την ποιότητα του μαθητικού πληθυσμού που διδάσκουμε τη συγκεκρι-μένη στιγμή
• Με τη δυνατότητα που έχουμε να προκαλέσουμε το ενδιαφέρον των μαθη-τών
• Με τον τρόπο το θα οργανώσουμε τις ομάδες εργασίας και τις κατευθύν-σεις που θα δώσουμε
• Με τον τρόπο που θα προβάλουμε τα στοιχεία της έρευνας μέσα στη σχο-λική τάξη

Η αναγκαιότητα της ιστορικής γνώσης είναι τόσο μεγάλη, όσο πλησιάζει η ολο-κλήρωση της παγκοσμιοποίησης, είναι ίσως ο μοναδικός δρόμος για να αντιπαραθέ-σουμε απέναντι σ’ αυτό το όραμα την ιδέα της οικουμενικότητας. Η παγκοσμιοποίη-ση χωρίς τη συγκριτική γνώση, θα μετατρέψει την ανθρωπότητα σε παθητικό δεκτή πληροφοριών με μοναδική υποχρέωση την κατανάλωση και την υιοθέτηση συγκεκρι-μένων μοντέλων. Η οικουμενικότητα, που θα είναι αποτέλεσμα μιας – όσο το δυνατόν – καλύτερης γνώσης, θα δώσει την ευκαιρία μιας ισότιμης συμμετοχής όλων των λα-ών στο παγκόσμιο σκηνικό, στα πλαίσια του αμοιβαίου σεβασμού και της κατανόη-σης.
Η αποσπασματική παρουσίαση της ευέλικτης ζώνης δεν είναι σε θέση να προσφέ-ρει αυτά που έχει ανάγκη ένα ευέλικτο και δημιουργικό σχολείο, ούτε μπορεί να αλ-λάξει μια εκπαιδευτική φιλοσοφία δύο αιώνων, που ανεξάρτητα με τις εκάστοτε αλ-λαγές και βελτιώσεις παρέμεινε η ίδια.
Το σημερινό σχολείο δέχεται μια επίθεση πληροφοριών από πολλές και ετερόκλη-τες πηγές (διαδίκτυο, μέσα μαζικής ενημέρωσης, κινηματογράφος, βιβλία κ.λπ.) και τώρα καλείται να πραγματοποιήσει μια εκπαιδευτική μετάλλαξη και να λειτουργήσει με βάση τις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας.
Την ίδια στιγμή έρχεται αντιμέτωπο με μια νέα γενιά μαθητών, που είναι δημιούρ-γημα της σύγχρονης οικογένειας και έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

• Απαιτεί περισσότερα
• Αμφισβητεί ευκολότερα
• Κρίνει σκληρότερα
• Αποδέχεται δυσκολότερα
• Συγκρούεται συχνότερα
• Σέβεται λιγότερο
• Είναι ασυμβίβαστη
• Έχει περισσότερα προβλήματα
• Έχει γεράσει πρόωρα

Παρά την παιδική ανωριμότητα είναι υποχρεωμένη να ζει σε μια σκληρή πραγμα-τικότητα γεμάτη από την αφθονία των αγαθών και τα προβλήματα της σύγχρονης οι-κογένειας. Αυτή η γενιά δεν συμβιβάζεται εύκολα με την έννοια το παραδοσιακό σχολείου που ζήσαμε τα τελευταία τριάντα χρόνια, γι’ αυτό και πολλές φορές δείχνει αδυναμία προσαρμογής στο σχολικό περιβάλλον. Είμαστε λοιπόν υποχρεωμένοι να αξιοποιήσουμε τα χαρακτηριστικά της και να την κάνουμε να αισθανθεί πρωταγωνι-στής μέσα στην εκπαιδευτική διαδικασία, μπορούμε να της δώσουμε την ευκαιρία να διοχετεύσει την ενεργητικότητά της στο πεδίο της αναζήτησης, παίρνοντας την ευθύ-νη της ανακάλυψης και της αξιολόγησης των ευρημάτων.

Το βασικότερο ερώτημα, σ’ αυτό το σημείο, είναι κατά πόσο εμείς είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε το ρόλο του συντονιστή και αν είμαστε σε θέση να προκαλέσουμε το ενδιαφέρον των παιδιών. Είναι γνωστό ότι τα σημερινά τμήματα παρουσιάζουν μια εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία και μικρότερη ομοιογένεια μεταξύ των μαθητών, με απο-τέλεσμα να θέλουν όλοι να πάρουν το μερίδιο που τους ανήκει από τη σχολική τάξη.

Η εικόνα αυτή εξελίσσεται πάνω στην εγωιστική παρουσία του μαθητικού πληθυ-σμού, που δύσκολα ενσωματώνεται σε ομάδα και γι’ αυτό δεν μπορεί να συζητήσει και να συμφωνήσει σε μια κοινή βάση. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί την απουσία διαλόγου και την αδιαλλαξία, γιατί όλοι έμαθαν να είναι «μοναδικοί» στο οικογενει-ακό περιβάλλον ή «μόνοι» στο κοινωνικό τους περίγυρο.

Ο τρόπος αυτός της επικοινωνιακής προσέγγισης έρχεται να βάλει τη «συλλογικό-τητα» στην κοινωνία του «εγώ» και να αποδείξει την αξία της συνεργασίας για χάρη του κοινωνικού συνόλου. Αν θέλετε, θα μπορούσαν να επεκτείνω ακόμη περισσότερο την ιδέα, λέγοντας ότι μπορούμε να φέρουμε μια κοινωνική ανατροπή μέσα στα σχο-λικά δρώμενα, κάτι που μπορεί να περάσει ευκολότερα στην ίδια την κοινωνία.

Σήμερα, παρά τις τεράστιες οικονομικές, εκπαιδευτικές, κοινωνικές, πολιτικές, πολιτιστικές μεταβολές, η κοινωνία μας πάσχει από πολύ θόρυβο χωρίς να υπάρχει ουσιαστικός διάλογος• αυτό θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω «κοινωνική αλαλία» . Η δυνατότητα που έχουν οι μαθητές να μάθουν να επικοινωνούν, εφαρμόζοντας τις αρχές του διαλόγου δίνει την ευκαιρία την κοινωνία να επιστρέψει στις βασικές αρχές της δια προσωπικής επικοινωνίας και αυτό μπορεί να γίνει όταν θα μάθουν να κινού-νται μαζί και να βγάζουν αποτέλεσμα. Είναι εξαιρετικά δύσκολη η διδασκαλία σε μια εποχή χωρίς ταυτότητα, όπου οι άνθρωποι ψάχνουν τρόπους για να ανακαλύψουν ένα κοινό σημείο αναφοράς, η σωστή παρουσίαση της ιστορικής πορείας του κόσμου, χωρίς εκπτώσεις ή εθνικιστικές κορώνες μπορεί να συμβάλει σε μια εκπαιδευτική με-ταβολή με ευρύτερα κοινωνικά χαρακτηριστικά.

https://fylatos.com/shop/ο-αληθινός-δάσκαλος/ 

 https://fylatos.com/shop/μαθαίνοντας-πως-να-μαθαίνω/

Άννα Παππά

Δασκάλα – Συγγραφέας Παιδαγωγικών Βιβλίων- Επιστημονικός Σύμβουλος Εκδόσεων Φυλάτος.

Η Άννα Δ. Παππά γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1963. Προέρχεται από οικογένεια διακεκριμένων δασκάλων.Είναι αριστούχος απόφοιτος τόσο της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, όσο και του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Eξειδικεύτηκε στην «Οργάνωση και Διοίκηση Σχολικών Μονάδων» στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.Από τα φοιτητικά της χρόνια ασχολήθηκε με τη λαογραφική έρευνα και δημοσίευσε σειρά άρθρων λαογραφικού, ηθογραφικού και παιδαγωγικού ενδιαφέροντος.Έκανε συνείδηση και πράξη τη «δια βίου μάθηση» και έλαβε αριθμό άλλων επιμορφώσεων σε θέματα παιδαγωγικά, πληροφορικής και διδακτικής. Μόνιμα εστιάζει το ενδιαφέρον της στο θεατρικό παιχνίδι, δραματοποίηση.Διετέλεσε επιμορφώτρια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Αθηνών σε θέματα που σχετίζονται με τις συμμετοχικές δημιουργικές δραστηριότητες στην Ευέλικτη Ζώνη. Την τελευταία δεκαετία συμμετέχει ως επιμορφώτρια σε σεμινάρια διδακτική και ανάπτυξης της συναισθηματικής νοημοσύνης, καθώς και για την εφαρμογή στην πράξη διαθεματικής και διαφοροποιημένης διδασκαλίας.Επί δύο και πλέον δεκαετίες διδάσκει όλα τα μαθήματα καθημερινά με ευέλικτο και διαθεματικό τρόπο.Τέλος, είναι παντρεμένη και έχει δύο, αριστούχους, γιους.

Πιστεύω της είναι ότι όλα τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να μάθουν πως να μαθαίνουν και να αποκτούν δεξιότητες.

Τα ευτυχισμένα παιδικά χρόνια διαρκούν μια ολόκληρη ζωή!!

Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά  την αγορά, να επισκέπτεται  οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.