Η Άνοιξη και πως γιορτάζεται στον κόσμο – Γράφει η φιλόλογος-ποιήτρια Αγγελική Αγγελοπούλου.
Η Άνοιξη και πως γιορτάζεται στον κόσμο
Η άνοιξη είναι η εποχή της αναγέννησης, της νέας αρχής της φύσης, της καρποφορίας και της γονιμότητας. Καθώς η θερμοκρασία ανεβαίνει, οι ηλιόλουστες μέρες γίνονται όλο και πιο πολλές, η διάθεση μας αλλάζει, φοράμε πιο ελαφριά ρούχα και ξυπνάμε από τον «χειμερινό λήθαργο», αλλάζει και η φύση γύρω μας, γεμίζοντας λουλούδια, χρώματα και αρώματα. Για τους λόγους αυτούς, ο ερχομός της άνοιξης γιορτάζεται με ενθουσιασμό κι αυτό φαίνεται στα διάφορα ήθη, έθιμα και παραδόσεις ανά τον κόσμο, που άλλα διαφέρουν αλλά και μοιάζουν αρκετά μεταξύ τους. Υπάρχουν πολλά έθιμα που σχετίζονται με τον ερχομό της Άνοιξης και σκοπό έχουν την εκδίωξη του χειμώνα, που συνήθως σχετίζεται με το «κακό», ώστε να μπορέσει να λάμψει το «νέο φως» της Άνοιξης. Επίσης σημαντικό είναι εκείνη την περίοδο να τιμώνται και έτσι να εξευμενίζονται οι νεκροί, οι οποίοι θεωρείται ότι υποβοηθούν την καρποφορία της γης
Στην Ελλάδα
Μία από τις ξεχασμένες παραδόσεις της Ελλάδας, που πραγματοποιείται την πρώτη Μαρτίου, κυρίως στη Μακεδονία, τη Θράκη και τα Δωδεκάνησα, είναι τα χελιδονίσματα (τα κάλαντα της άνοιξης). Σύμφωνα με το έθιμο, τα παιδιά τριγυρίζουν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν για τον ερχομό των χελιδονιών κρατώντας στο χέρι ένα ξύλινο ομοίωμα χελιδονιού, που το έφτιαχναν τα ίδια. Οι νοικοκυρές έδιναν στα παιδιά λεφτά, λάδι, κρασί, αλεύρι και σιτάρι τα οποία τα παιδιά τα αφιέρωναν στην εκκλησία. Το έθιμο της χελιδόνας, έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα και επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας.
Την «χελιδόνα» σε κάποιες περιοχές την στολίζουν με φύλλα κισσού, που είναι χαρακτηριστικό της αειθαλούς βλάστησης, σε άλλες, με ζουμπούλια ή άλλα ανοιξιάτικα λουλούδια, κι αλλού της κρεμούν κουδουνάκια και πολύχρωμα χαρτιά. Ήρθε ήρθε χελιδόνα, ήρθε και άλλη μεληδόνα, κάθισε και λάλησε και γλυκά κελάηδησε:
Μάρτη, Μάρτη μου καλέ, και Φλεβάρη φοβερέ, κι αν φλεβίσεις κι αν τσικνίσεις, καλοκαίρι θα μυρίσεις, κι αν χιονίσεις κι αν κακίσεις, πάλιν άνοιξη θ’ ανθίσεις.
Τον Απρίλιο συνήθως γιορτάζεται και το Χριστιανικό Πάσχα (κινητή γιορτή)
Την πρώτη μέρα του Μαΐου, γίνεται ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς, ο οποίος προέρχεται από την αρχαιότητα. Οι τελετές ήταν αφιερωμένες στη Θεά Δήμητρα ή στο Θεό Διόνυσο. Γιόρταζαν τη γονιμότητα της γης, την άνθιση της φύσης, το οριστικό τέλος του χειμώνα και τον ερχομό του καλοκαιριού. Στο Βυζάντιο και ύστερα σε όλη την Ευρώπη, την Πρωτομαγιά καθιερώθηκε και το έθιμο του πρωτομαγιάτικου στεφανιού φτιαγμένο από λουλούδια των αγρών.
Στα Βαλκάνια
Στην Ελλάδα, στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία και στην Αλβανία τον πρώτο μήνα της άνοιξης φτιάχνουν ένα χειροποίητο βραχιόλι, από άσπρες και κόκκινες κλωστές. Το φορούν στο χέρι, για να μην τους «κάψει» ο ήλιος και μαυρίσουν. Στην Ελλάδα το αποκαλούμε Μάρτη. Στη Ρουμανία, η κόκκινη κλωστή του βραχιολιού συμβολίζει την αγάπη, ενώ η άσπρη την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος, που ανθίζει τον Μάρτιο. Στη Βουλγαρία, την πρώτη μέρα του Μαρτίου, εκτός από το βραχιόλι αυτό, φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές, και σε ορισμένες περιοχές της χώρας, τοποθετούν έξω από τα σπίτια ένα κομμάτι κόκκινου υφάσματος, για να μην τους «κάψει η γιαγιά Μάρτα».
Στην Ισπανία
Από 15 έως 19 Μαρτίου, πραγματοποιείται στην Βαλένθια, το ανοιξιάτικο Φεστιβάλ Φάγιας (Las Fallas). Είναι μια γιορτή κατά την οποία το γλέντι ξεκινάει από την 1η Μαρτίου με πολλά και όμορφα πυροτεχνήματα στον ουρανό αλλά και τις «ειδικές ομάδες», που ντυμένοι στα μαύρα, ρίχνουν κροτίδες στα πόδια των περαστικών. Η επόμενη φάση των εορτασμών συνεχίζεται με την προσφορά λουλουδιών στην Αγία Προστάτιδα όλων των αθώων που είναι η Παναγία (La Orfenda de Flores a la Virgen de los Desamparados) και τελειώνει με την La Crema, την παρέλαση και το κάψιμο των Φάγιας την τελευταία μέρα, στις 19 Μαρτίου.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο
Την Άνοιξη, στην περιοχή του Stonehenge, πραγματοποιείται το Τελετουργικό Alban Eilir των Δρυίδων. Αν και αυτή η γιορτή δεν συγκεντρώνει μεγάλα πλήθη πιστών, είναι αρκετά σημαντική και ενδιαφέρουσα αφού έχει τις ρίζες της στο απώτερο παρελθόν. Μια ομάδα ανθρώπων του τάγματος των Δρυίδων και new age παγανιστές υποδέχονται την εαρινή ισημερία.Οι Δρυίδες συγκεντρώνονται στο Stonehenge νωρίς το πρωί για να δουν την ανατολή του ηλίου, να διαλογιστούν και για να κάνουν ένα πανάρχαιο τελετουργικό κάθαρσης και γονιμότητας. Το ίδιο τελετουργικό λαμβάνει χώρα και στο λόφο απέναντι από τον Πύργο του Λονδίνου.
Στις Η.Π.Α.
Το Μάη του 1886, τα εργατικά συνδικάτα στο Σικάγο ξεσηκώθηκαν διεκδικώντας οκτάωρη εργασία με καλύτερες συνθήκες. Για αυτό και η μέρα της πρώτης Μαΐου έχει ονομαστεί ως Εργατική Πρωτομαγιά, και έχει καθιερωθεί παγκοσμίως ως ημέρα των εργατών, αποτελώντας φόρο τιμής στα πρόσωπα που έχασαν τη ζωή τους προκειμένου να αποκτήσουν φυσιολογικές εργασιακές συνθήκες.
Στην Ιαπωνία
Στην Ιαπωνία το Hanami, είναι το έθιμο όπου οι άνθρωποι πηγαίνουν στη φύση για στοχασμό και για μικρά πικ νικ στα πάρκα, για να παρατηρήσουν την ανθοφορία των δέντρων. Αυτό συμβαίνει από τα μέσα Μαρτίου έως τις αρχές Απριλίου και διαρκεί μία εβδομάδα. Η λέξη Hanami στα ιαπωνικά σημαίνει «βλέπω τα λουλούδια» και συνήθως τα λουλούδια αυτά είναι οι ανθισμένες κερασιές. Αυτό το πρώτο σημάδι της άνοιξης, μαρτυρά την καλή σοδειά, την οποία περιμένουν οι αγρότες για να συντηρήσουν τις οικογένειές τους.
Στο Μπαλί
Η ινδουιστική γιορτή Nyepi, γιορτάζεται στο Μπαλί της Ινδονησίας και κάθε χρόνο πέφτει γύρω στο Μάρτιο, σηματοδοτώντας τη νέα χρονιά. Η γιορτή Nyepi αναφέρεται και ως «Ημέρα της σιωπής» και είναι μία μέρα αφιερωμένη στη νηστεία και στο διαλογισμό και πολλές από τις καθημερινές δραστηριότητες που προκαλούν θόρυβο απαγορεύονται. Ακόμη και τα φώτα δεν επιτρέπονται εκείνη τη μέρα και το βράδυ η πόλη βυθίζεται στο σκοτάδι. Οι άνθρωποι δεν εργάζονται, δε μετακινούνται, δε διασκεδάζουν και ορισμένοι ούτε καν μιλάνε. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να είναι άδειοι οι δρόμοι του Μπαλί και το αεροδρόμιο είναι κλειστό εκείνη την ημέρα. Οι μοναδικές εξαιρέσεις στην κυκλοφορία είναι τα οχήματα έκτακτης ανάγκης. Αν και είναι γιορτή για τους Ινδουιστές, ακόμα και άνθρωποι άλλων θρησκειών μένουν σιωπηλοί ως ένδειξη σεβασμού για τους συμπολίτες τους.
Στην Ινδία και στο Νεπάλ
Η άνοιξη στην Ινδία και στο Νεπάλ γιορτάζεται με το Holi. Είναι γνωστό κι ως «γιορτή των χρωμάτων», «γιορτή της άνοιξης» ή «γιορτή της αγάπης», είναι ένα πανάρχαιο έθιμο, που εξαπλώθηκε και στις δυτικές χώρες. Αντίστοιχες εκδηλώσεις οργανώνονται από Ινδούς που ζουν σε χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία, ο Καναδάς και η Αυστραλία. Αυτό που γιορτάζεται είναι το τέλος του χειμώνα, η άφιξη της άνοιξης κι η προσπάθεια να διορθώσουν όσες σχέσεις έχουν ραγίσει. Λαμβάνει χώρα την πρώτη μέρα μετά την πανσέληνο του Μαρτίου και τις περισσότερες φορές οι συμμετέχοντες του, πετάνε ο ένας στον άλλον χρώματα σε μορφή σκόνης, δημιουργώντας έναν πόλεμο χρωμάτων. Παλαιότερα, η χρωματιστή πούδρα πεταγόταν από φύλλα, άνθη και φυτά, όπως το σαφράν.
Εαρινή Ισημερία στο Τσίτσεν Ίτζα του Μεξικού
Η εμμονή των Μάγια με τον ακριβή υπολογισμό του χρόνου είναι γνωστή και παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι δεν υπάρχουν πια, οι απόγονοί τους εξακολουθούν να γιορτάζουν τις σημαντικές ημερομηνίες του έτους. Ο ναός Τσίτσεν Ίτζα είναι και η πιο αποκαλυπτική απεικόνιση της σημασίας που είχε η εαρινή ισημερία για τους Μάγια καθώς είναι χτισμένος με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε χρόνο, στην εαρινή και φθινοπωρινή ισημερία ο ήλιος να δημιουργεί ένα παιχνίδι με το φως και τη σκιά του ναού που κάνει να μοιάζει σαν να γλιστρά ένα φίδι γλιστρώντας κατά μήκος των σκαλιών της πυραμίδας! Για το μοναδικό αυτό φαινόμενο συρρέουν πλήθος επισκεπτών στον αρχαιολογικό χώρο από όλο τον κόσμο.
Κοινό σημείο αναφοράς πολιτισμών είναι πως η Πρωτομαγιά είναι η γιορτή της ανθοφορίας της φύσης και η αρχή του καλού καιρού. Γιορτή που έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα (μία από τις παλαιότερες γιορτές ήταν τα Ανθεστήρια, η γιορτή των λουλουδιών, η πρώτη επίσημη γιορτή ανθέων των Ελλήνων), η Πρωτομαγιά, με το πέρασμα των αιώνων έφτασε στις ημέρες μας με εκδηλώσεις που κυρίαρχο χαρακτηριστικό τους είναι η «επανεκκίνηση» της άνοιξης.
Τον ερχομό της Άνοιξης σηματοδοτεί η εαρινή ισημερία. Οι παραδόσεις λένε ότι η γη ήταν κάποτε ξαπλωμένη ότι δεν υπήρχαν οι 4 εποχές, ότι στο ένα ημισφαίριο ήταν πάντα καλοκαίρι και στο άλλο πάντα χειμώνας. Κάποια στιγμή μεταξύ Μύθου και πραγματικότητας, ο άξονας της γης καθετοποιήθηκε και από τότε ξεκίνησε η εναλλαγή των εποχών, τότε ξεκίνησε ο χρόνος να είναι κυκλικός, να υπάρχει ο θάνατος και η αναγέννηση της φύσης. Πάντα οι γιορτές τις άνοιξης σε όλους τους πολιτισμούς ήταν γιορτές χαράς, ανανέωσης με κίνηση, με χορό, με τραγούδια. Υπάρχουν λουλούδια παντού και στολίδια στους ανθρώπους και στα σπίτια, υπάρχει πλούσιο ποτό και φαγητό και ασυγκράτητη χαρά, γιατί ένας νέος κύκλος θα ξεκινήσει .Εξάλλου παραδοσιακά οι χοροί που χορεύονται στις γιορτές της Άνοιξης είναι κυκλικοί ή μάλλον σπειροειδείς σε έναν ρυθμό Βαλς. Ορισμένες χώρες της Ευρώπης διατηρούν ακόμα παραδόσεις, όπου οι νέοι ενωμένοι σε μία σειρά χορεύουν στα δάση περνώντας ανάμεσα από τα δέντρα και έπειτα κατεβαίνουν στην πλατεία του χωριού και συνεχίζουν να χορεύουν σε κύκλο.
Παρατηρείται επομένως πως ο ερχομός της άνοιξη, είναι μια αγαπημένη γιορτή για τους ανθρώπους σε όλες τις χώρες, αλλά και μια αφορμή για να γιορτάσουν με χαρά, το ξύπνημα αυτής της πανέμορφης εποχής.
Αγγελική Αγγελοπούλου©2024
Η Αγγελική Αγγελοπούλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Γαλλική και Ελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Η ενασχόληση της με τις ξένες γλώσσες και η αγάπη της για τα ταξίδια, της άνοιξαν κρυμμένους ορίζοντες. Μαθήτευσε κοντά σε αξιόλογους και καταξιωμένους δασκάλους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, που την βοήθησαν να ανακαλύψει το «λογοτεχνικό» της στίγμα. Περνώντας από όλα τα είδη γραπτού λόγου, σταμάτησε στην ποίηση, περιπλανώμενη σε άγνωστα αλλά πολύ ελκυστικά μονοπάτια. Την συναρπάζει όμως κάθε μορφή Τέχνης, οπότε παράλληλα με τις ποιητικές της αναζητήσεις, ασχολείται με την μουσική και το θέατρο. Έχει γράψει στίχους κάποιοι από τους οποίους μελοποιήθηκαν, καθώς και μικρά θεατρικά έργα και σκετς.
Εργάστηκε στην δημόσια εκπαίδευση για πολλά χρόνια. Έχει λάβει μέρος σε πολλές ποιητικές συλλογές, ποιητικά λευκώματα και ανθολόγια διαφόρων εκδόσεων, συχνά με το ψευδώνυμο Λήδα Νιρβάνα.
Το 2019 εξέδωσε την ποιητική συλλογή που φέρει τον τίτλο «Βανίλια υποβρύχιο». Η ποιητική συλλογή «Ήδη λείπω-Déjà absente» αποτελεί το δεύτερο ποιητικό της έργο, όπου προσπαθεί να εκφράσει τις εμπειρίες και τις απόψεις της για τον έρωτα.
Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά την αγορά, να επισκέπτεται οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.
