Τι είναι η κριτική σκέψη και πόσο σημαντική είναι για τα παιδιά μας;
Τι είναι η κριτική σκέψη και πόσο σημαντική είναι για τα παιδιά μας;
Για ποιους λόγους θα πρέπει να την αναπτύξουν;
Σε τι θα τους ωφελήσει;
Πως διαμορφώνεται και υπό ποιες προϋποθέσεις;
Τι είδους περιβάλλον χρειάζεται για να αναπτυχθεί;
Πολλά τα ερωτήματα για μια δεξιότητα τόσο σημαντική, πάμε όμως, αρχικά να δούμε τι είναι η κριτική σκέψη.
Κριτική σκέψη είναι η δεξιότητα, με βάση την οποία, το παιδί χρησιμοποιώντας τη λογική, τη φαντασία, τη συναισθηματική νοημοσύνη και συνειδήτα, είναι σε θέση να κατανοήσει πλήρως το θέμα ή το υφιστάμενο πρόβλημα, αναγνωρίζοντας καθαρά το στόχο, βρίσκοντας λύσεις, αξιολογώντας και ελέγχοντας.
Κατά τη διαδικασία αυτή, λαμβάνει τις πληροφορίες, ιδέες, συναισθήματα, ενέργειες, όλα δηλαδή τα δεδομένα που έχει στη διάθεση του τη συγκεκριμένη στιγμή, τα αναλύει, υπολάβει ερωτήσεις
-Γιατί είναι αληθινό κάτι τέτοιο;- διατυπώνει απαντήσεις, αναπτύσσει τα επιχειρήματα του και βρίσκει τις ενδεδειγμένες λύσεις κατά περίπτωση.
Όταν ένα παιδί μάθει να σκέπτεται κριτικά, αναγνωρίζει τους κίνδυνους εγκαίρως και δεν πέφτει στην παγίδα της χειραγωγίας, μιας και έχει μάθει τον τρόπο αφενός να ακούει και αφετέρου να φιλτράρει και να λαμβάνει τις σωστές αποφάσεις.
Είναι μια διεργασία νοητική, η οποία εάν δε γίνει με το σωστό τρόπο, δημιουργεί περεταίρω προβλήματα. Η ανάπτυξη της κριτική σκέψης – όπως και της νοημοσύνης- είναι επίκτητη και ως δεξιότητα, θα ακολουθεί τα παιδιά σε όλη τους τη ζωή. Θα τα βοηθήσει να έχουν μια πιο ξεκάθαρη άποψη, πιο καθαρή σκέψη, να χρησιμοποιούν την αμφιβολία με θετικό πρόσημο.
Βοηθά επίσης τα παιδιά στην υποδοχή και «φιλοξενία» -εξίσου σημαντικό- νέων ιδεών και προοπτικών, άσχετα με το αν συμφωνούν μαζί τους. Ακόμη, βοηθά στην αναγνώριση και κατανόηση των συναισθημάτων και στη σωστότερη διαχείριση τους. Τα παιδιά γίνονται ενεργοί πολίτες και δεν έχουν εγωιστική άποψη για τον κόσμο.
Είναι μια διαδικασία, η οποία επιτυγχάνεται μέσα από σκληρή δουλειά και η οποία, θα τα βοηθήσει στην πορεία τους στο μαθητικό και κατ’ επέκταση στο ακαδημαϊκό τους μέλλον, όπως επίσης, στη ζωή τους στην κοινωνία. Η κριτική σκέψη διδάσκεται, ωστόσο για τη σωστή ανάπτυξη της, μεγάλο ρόλο διαδραματίζει το περιβάλλον στο οποίο αυτή θα διδαχθεί και θα αναπτυχθεί.
Ένα από τα κύρια συστατικά της κριτική σκέψης είναι το επιχείρημα.
Τι είναι το επιχείρημα;
Επιχείρημα είναι η εξήγηση που δίνουμε για τους λόγους για τους οποίους πιστεύουμε μια ιδέα, μια πρόταση, μια γνώμη κτλ και φυσικά μέσω αυτού, προσπαθούμε να πείσουμε και τους συνομιλητές για την αλήθεια των όσων υποστηρίζουμε. Από τη σωστή ή όχι αιτιολόγηση μας, θα πείσουμε, όπως είναι το ζητούμενο, ή όχι, τους συνομιλητές.
Τι χρειάζονται για να αναπτύξουν τα παιδιά την κριτική σκέψη;
Αρχικά θα πρέπει να επιθυμούν να σκέπτονται με αυτό τον τρόπο και ακόμη να έχουν το θάρρος να μπορούν να διατυπώσουν τη γνώμη τους σε ένα περιβάλλον δίχως φόβο.
Για την επιθυμία φυσικά, ρόλο παίζει αυτό που βλέπουν και βιώνουν, μην ξεχνάμε πως τα παιδιά λειτουργούν δια του παραδείγματος π.χ. αν δε μας δουν να διαβάζουμε, πιθανώς, δε θα το κάνουν.
Επίσης, να τη διατυπώνουν με τέτοιο τρόπο, ώστε να ενθαρρύνουν και τους συνομιλητές τους κατά τη διάρκεια της συζήτησης, ώστε και εκείνοι με τη σειρά τους, να τους ασκούν κριτική με τα δικά τους επιχειρήματα ή να αντικρούσουν με αντεπιχειρήματα.
Πολύ σημαντικό είναι επίσης, να μπορέσουν να κατανοήσουν πως δεν κατέχουν όλη την αλήθεια. Θα πρέπει να έχουν πάντα κατά νου, πως δε θα πρέπει να είμαστε απόλυτοι όταν εκφράζουμε τη γνώμη ή την άποψη μας.
Ακόμη, πως οι συνομιλητές θέλουν να βοηθήσουν, οπότε, αποβάλλοντας την αρνητικότητα, τα στερεότυπα, την καχυποψία και τον εγωισμό, θα είναι σε θέση να δεχθούν τη βοήθεια και αυτό θα τους κατευθύνει προς την αλήθεια, που πολλές φορές, λανθασμένα θεωρούν πως κατέχουν.
Συνοψίζοντας λοιπόν, θα πρέπει πρώτα να επιθυμούν να σκεφτούν κριτικά, να έχουν το θάρρος της γνώμης τους και να υπάρχει το κατάλληλο περιβάλλον το οποίο να επιτρέπει να ακουστεί η γνώμη αυτή, είτε πρόκειται για το περιβάλλον του σπιτιού , είτε για το σχολικό περιβάλλον.
Να κατανοούν πως μια επίθεση λεκτική, σε κριτική των άλλων, μόνο αντίθετα αποτελέσματα θα φέρει, επομένως, να είναι ανοικτοί σε νέες ιδέες, γνωρίζοντας πως δεν είναι αποκλειστικοί κάτοχοι και γνώστες της αλήθειας.
Να διατυπώνουν ερωτήσεις, να επιτρέπουμε εμείς τις ερωτήσεις, να μη φοβούνται να αλλάξουν τη γνώμη τους και να θυμούνται πως η αξία μας, δεν είναι ορατή μέσα από την ορθότητα των απόψεων μας, αλλά από το θάρρος να προσεγγίσουμε την πραγματική αλήθεια, να τη δεχτούμε και της οποίας η κατάκτηση, πολλές φορές είναι ένα φαινόμενο συλλογικό και όχι ατομικό.
Ο ρόλος λοιπόν των γονέων αρχικά και κατόπιν των δασκάλων, είναι πολύ σημαντικός στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης στα παιδιά. Ένα παιδί που μεγαλώνει μέσα σε συνεχείς και σκληρούς κανόνες, σε βροχή οδηγιών και κατευθύνσεων, σε τυποποιημένες και έτοιμες λύσεις, σε μια ανυπαρξία διαλόγου και αντεπιχειρημάτων, δεν αναπτύσσει δημιουργικότητα και γίνεται παθητικό ενώ συχνά, απομονώνεται.
Κινητοποιήστε τη δημιουργική σκέψη, αφυπνίστε την αμφιβολία, δώστε χώρο στα ερωτηματικά, ανανεώστε το ενδιαφέρον και οδηγήστε το παιδί στη διερεύνηση και στην ανάληψη αποφάσεων αναλόγως με την ηλικία του.
Μάθετε του να διαχειρίζεται και να αναγνωρίζει τα συναισθήματα του και μην επικρίνετε ή τιμωρείτε με ευκολία.
Μπορείς να δώσεις ένα παράδειγμα για αυτό που μόλις είπες;
Τι νομίζεις πως θα συμβεί στη συνέχεια;
Τι θα συνέβαινε εάν;
Πως θα το περιέγραφες εσύ;
Τι θα μπορούσες να αλλάξεις εδώ;
Γιατί θεωρείς πως το …. είναι σημαντικό;
Εδώ θα μπορούσαμε να κάνουμε μια μικρή σημείωση. Αντί του «Γιατί» θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε το «Για ποιο λόγο;». Αυτό, διότι το «Γιατί;» έχει μια δόση επιθετικότητας, «τοποθετώντας» το συνομιλητή συνήθως σε μια θέση άμυνας, μέσα από την οποία, θα ψάξει τρόπους αρχικά να δικαιολογηθεί.
Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά την αγορά, να επισκέπτεται οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.
