Πόλεμοι με άλλα όπλα ή όταν ή Κίνα διδάσκει ανάπτυξη (!) – Γράφει ο Θανάσης Μουσόπουλος.
ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕ ΑΛΛΑ ΟΠΛΑ ή OTAN Η ΚΙΝΑ ΔΙΔΑΣΚΕΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (!)
Τον καιρό της πανδημίας προσπάθησα να διατυπώσω κάποιες σκέψεις για το πού βρισκόμαστε και πού πάμε.
Ζούμε σε μια περίεργη εποχή εδώ και μερικούς μήνες. Παγκόσμια, νομίζω. Όμως, η κάθε χώρα και ο κάθε άνθρωπος βιώνει την κατάσταση με τον δικό του τρόπο. Οι μεγαλύτεροι, που έχουμε να θυμηθούμε τόσα πολλά – καλά και κακά – νιώθουμε μια αμηχανία και ανησυχία για τις νεότερες γενιές, για τα μικρά παιδιά. Γιατί, φαίνεται να ξημερώνει κάτι διαφορετικό. Όταν ακούω για επιστροφή στην κανονικότητα, δυσανασχετώ – εκνευρίζομαι ή γελώ.
Φρονώ ότι βρίσκομαι /ή βρισκόμαστε σε έναν πόλεμο, εσωτερικά/ στη συνείδησή μας και εξωτερικά / στο ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον μας. Γι’ αυτόν τον πόλεμο θα μιλήσω. Από την αρχή δηλώνω ξεκάθαρα ότι δεν πιστεύω σε συνωμοσίες. Απλά πιστεύω ότι η πανδημία είναι θέμα ιατρικό, η διαχείρισή της όπως είναι θέμα πολιτικό.
Θυμήθηκα ένα βιβλίο που έγραψα πριν από πενήντα χρόνια, το οποίο δημοσιεύθηκε μόλις το 2013, με τίτλο «Αγωνία και Πίστη στο σύγχρονο άνθρωπο». Γράφω στον Πρόλογο το 1972 :
“Πόλεμος πάντων πατήρ” «Θα μπορούσαμε να κάνουμε μιαν αναγωγή στον γενικό αφορισμό του Ηρακλείτου και, με αναφορά μας στο “Πόλεμος πάντων πατήρ”, να διαπιστώσουμε πόσο εκτεταμένα εφαρμόζεται αυτό, που λέγει ο Εφέσιος, σ’ όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ζωής και κοινωνίας. Η σύγκρουση γεννά τα πάντα, γεννά το σήμερα και το αύριο, κυοφορεί το απώτερο μέλλον». Και κατέληγα το κείμενο: «Μέσα στο αδιάκοπο κοσμικό παιχνίδι ο παλιός παίχτης μαλώνει με τον νεότερο, για να αναφανεί ένα καινούριο παιχνίδι πιο ταιριαστό στη στιγμή και στα τωρινά μας βήματα, κι αυτό αέναα και, κατά τον Εφέσιο, για να “ ρέουν τα πάντα”…».
Ο πόλεμος, λοιπόν, είναι ένα ευρύτερο σχήμα. Κλασική είναι η προσέγγιση του Θουκυδίδη στη λεγόμενη «παθολογία του πολέμου». Παρατηρεί ότι σε περιόδους κρίσης οι λέξεις αλλάζουν νόημα. Έτσι είναι και τώρα – παγκοσμίως. Μόνο τις λέξεις ελευθερία και δημοκρατία να σκεφτούμε, κατανοούμε το βαθύτερο νόημα της θουκυδίδειας θέσης. Κάτι σημαντικό επιπλέον επισημαίνει ο Θουκυδίδης: όσο η φύση των ανθρώπων είναι ίδια «ἕως ἂν ἡ αὐτὴ φύσις ἀνθρώπων ᾖ», θα παρουσιάζονται ίδιες πολλές και μεγάλες συμφορές εξαιτίας των εμφύλιων σπαραγμών στις πόλεις.
Χρησιμοποιώντας την αξεπέραστη μετάφραση του Ελευθέριου Βενιζέλου παραθέτω τη συνέχεια του κειμένου. «Εν καιρώ μεν ειρήνης και ευημερίας και αι πόλεις και οι ιδιώται διαπνέονται από ευγενέστερα αισθήματα, καθόσον δεν περιπίπτουν υπό την πίεσιν αναποτρέπτων αναγκών. Αλλ᾽ ο πόλεμος, αφαιρών ολίγον κατ᾽ ολίγον από τους ανθρώπους την καθημερινήν ευμάρειαν, γίνεται διδάσκαλος βίαιος, και τείνει ν᾽ αφομοίωση τας διαθέσεις των πολλών προς την παρούσαν αυτών κατάστασιν».
Μια και αναφερόμαστε στους αρχαίους, να πάμε για λίγο στον Σταγειρίτη, για να φωτίσουμε μια σημαντική πλευρά. Στο έργο του Αριστοτέλη «Μετεωρολογικά» που στηρίζεται πλήρως στην παρατήρηση και στη λογική, ένα απόσπασμα ενδιαφέρον για τις επιπτώσεις του πολέμου: «δεν είναι πάντοτε οι ίδιοι τόποι της γης ούτε υγροί ούτε ξεροί, αλλά μεταβάλλονται σύμφωνα με τη δημιουργία και τον αφανισμό των ποταμών (…) μεγαλύτερες λοιπόν φθορές και γρηγορότερες γίνονται στους πολέμους, άλλες σε αρρώστιες, άλλες σε άγονες περιόδους, άλλες μεγάλες και άλλες μικρές».
Ο πόλεμος διαχρονικά έχει πάρει πολλές μορφές. Στην εποχή μας είχαμε τον Ψυχρό και τον Βιολογικό πόλεμο.
Με τον όρο Ψυχρός Πόλεμος έμεινε γνωστός στην ιστορία ο ανταγωνισμός σε γεωπολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο ανάμεσα σε δύο κύρια μπλοκ το Δυτικό, με ηγέτιδα δύναμη τις ΗΠΑ και το Ανατολικό μπλοκ με ηγέτιδα δύναμη την ΕΣΣΔ από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι την πτώση της ΕΣΣΔ (από το 1945 μέχρι το 1991). Και οι δύο πλευρές διέθεταν κολοσσιαία οπλοστάσια πυρηνικών όπλων προκειμένου να εξασφαλισθεί η βέβαιη ολοκληρωτική καταστροφή του αντιπάλου εάν αυτός επιχειρούσε πρώτος επίθεση με ατομικά ή συμβατικά όπλα.
Βιολογικός ή μικροβιολογικός πόλεμος χαρακτηρίζεται ο πόλεμος εκείνος κατά τον οποίο γίνεται χρήση ζώντων οργανισμών και ειδικότερα παθογόνων μικροοργανισμών ή παραγώγων αυτών όπως π.χ. έντομα, μικρόβια, καλλιέργειες με φονικούς ιούς και βακτήρια, προκειμένου να προκαλέσουν ασθένεια ή θάνατο ανυπεράσπιστων αμάχων πληθυσμών.
Τα βιολογικά, τα πυρηνικά, τα χημικά είναι όπλα μαζικής καταστροφής, μη συμβατικά μέσα πολέμου. Υπάρχουν πληροφορίες για κάποιες χώρες (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Ρωσία) με βιολογικά όπλα.
Θα προσπαθήσουμε – διαθέτοντας τις απόψεις ενός μη ειδικού – με βάση την ιστορία, την τέχνη και τη φιλοσοφία περισσότερο, να προσεγγίσουμε τα πράγματα.
Μπορούμε να ξεκινήσουμε από τη διαίρεση του κόσμου μας σε ζώνες επιρροής, σε δυνάμεις και υπερδυνάμεις. Κάθε φορά που κάτι συμβαίνει στον πλανήτη μας, σκεφτόμαστε τι επιπτώσεις θα έχει στις δυνάμεις αυτές και στη μεταξύ τους σχέση. Σκέφτομαι πολιτικά, οικονομικά, πολιτιστικά τα πράγματα. Στη συνέχεια αναλογίζομαι την τεχνολογία και τις δυνατότητες στη σύγχρονη εποχή, τα κινητά, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και το διαδίκτυο.
Θέλω να ομολογήσω και να πω σε αυτό το σημείο κάποια συναισθήματά μου – ανάμειχτα. Όταν ψωνίσω από το παζάρι ή από τα κινέζικα κάποιο μπουφάν με πέντε ευρώ, κάποιο παιχνίδι, κάποιο αντικείμενο «τζάμπα» που λένε, χαίρομαι που κάνω οικονομία. Σκέφτομαι την παιδική εργασία και τις συνθήκες εργασίας στην Κίνα, προβληματίζομαι, στενοχωριέμαι… Αν βρω μια ευκαιρία, ξαναπέφτω στην αγορά. Τελευταία, πάμφθηνα βρίσκω από δύο γειτονικές μας χώρες – εννοώ Τουρκία και Βουλγαρία κάποια πράγματα, τρόφιμα, παιχνιδάκια… Ξέρω ότι τα ημερομίσθια είναι τόσο χαμηλά, συμπιεσμένα προς τον πάτο της ζωής. Ανατριχιάζω ιδιαίτερα στις μέρες μας για το θέμα των εμβολίων, τα παζάρια, την αδυναμία της προηγμένης Ευρώπης να παράγει εμβόλια, να τα ψάχνει ως ο αδύναμος συγγενής… Μου κάνει εντύπωση ότι δεν γίνεται κουβέντα για εναλλακτική ιατρική, ολιστικές θεωρίες και τα παρόμοια.
Καθώς αναλογίζομαι αυτά, έρχονται στο μυαλό μου θέματα που έχουν σχέση με το εμπόριο της τέχνης και του αθλητισμού. Ο άνθρωπος και τα έργα του γίνονται αντικείμενα εκμετάλλευσης. Όσοι / όσες δημιουργούν και όσοι / όσες καταναλώνουν. Θύτες και θύματα, ανθρωποκαταναλωτές και ανθρωποκαταναλώτριες…
Αυτά βιώνουμε, νιώθουμε, ή και απωθούμε από το συνειδητό μας πλειστάκις…
Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο μεγαλώσαμε με τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ πρωταγωνιστές, την Κίνα και την Ευρωπαϊκή Ένωση να αναπτύσσονται, να αλλάζουν σταδιακά οι σχηματισμοί και οι ισορροπίες. Κατέρρευσε η ΕΕΣΔ ξαναγεννήθηκε η Ρωσία, προχώρησε η λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, έχουμε τους Δίδυμους Πύργους – το αναφέρω συμβολικά – και εσχάτως το Καπιτώλιο. Είναι τα εξωτερικά σκηνικά της εποχής μας.
Θα παραθέσουμε κάποια στοιχεία που αναφέρονται στην εποχή μας και στους τέσσερις παίχτες του παγκόσμιου παιχνιδιού.
– Το μερίδιο των ΗΠΑ στο παγκόσμιο ΑΕΠ, που ήταν σχεδόν το 1/2 το 1950, πήγε από το 1/4 το 1991 στο 1/7 σήμερα.
– H Κίνα διαθέτει τέσσερις φορές τον πληθυσμό των ΗΠΑ, αν οι Κινέζοι εργαζόμενοι φθάσουν να γίνουν μόλις κατά το ήμισυ παραγωγικοί σε σχέση με τους Αμερικανούς, τότε η Κίνα πρόκειται να δει το ΑΕΠ της να διπλασιάζεται σε σχέση με αυτό των ΗΠΑ.
– Στην Ασία η οικονομική ισορροπία έχει ήδη γείρει δραματικά υπέρ του Πεκίνου. Διεθνώς η Κίνα εξελίσσεται γοργά σε έναν ομότιμο ανταγωνιστή της Αμερικής στις προηγμένες τεχνολογίες. Σήμερα, από τις είκοσι μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας πληροφοριών, οι εννέα είναι κινεζικές.
– H Ρωσία παραμένει μια στρατιωτική υπερδύναμη, με ένα οπλοστάσιο που είναι λειτουργικά ισοδύναμο με αυτό της Αμερικής. Διαθέτει μια αμυντική βιομηχανία που παράγει όπλα τα οποία πολλές χώρες επιθυμούν να αγοράσουν, όπως η Τουρκία και η Ινδία. H στρατιωτική ικανότητα αποτελεί το κύριο συγκριτικό πλεονέκτημα της Ρωσίας.
– Η πανδημία του κορωνοϊού αποκάλυψε μια «ανεύθυνη και παράλογη» οικονομική εξάρτηση από την Κίνα, τόνισε πρόσφατα ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρινό Λε Μερ. Μέχρι σήμερα κανένας Γερμανός πολιτικός δεν έχει προχωρήσει σε παρόμοια δήλωση, προφανώς επειδή το 47% των γερμανικών εξαγωγών πηγαίνει στην Κίνα, ενώ το γαλλικό ποσοστό ανέρχεται «μόλις» στο 18%.
– Μόνο όσον αφορά τα φάρμακα ο Γερμανός υπουργός Υγείας Γενς Σπαν θεωρεί ότι η Γερμανία, η οποία εισάγει σήμερα το 40% από τη Κίνα, θα πρέπει να περιορίσει την εξάρτησή της, διότι, όπως τονίζει ο υπουργός, εδώ καθοριστική δεν είναι η τιμή, αλλά η διαθεσιμότητα.
– Η παραγωγή απλών προϊόντων, όπως t-shirts ή παπουτσιών, έχει ήδη μεταφερθεί σε γειτονικές χώρες της Κίνας. Ως προς τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας όμως, των οποίων οι εφοδιαστικές αλυσίδες είναι πιο πολύπλοκες, η Κίνα παίζει διεθνώς ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ …
Θανάσης Μουσόπουλος.
Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά την αγορά, να επισκέπτεται οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.
