Τα οφέλη της Μουσικής Αγωγής στα βρέφη (και όχι μόνο…) – Γράφει η Λεύκη Σαραντινού.
Τα οφέλη της Μουσικής Αγωγής στα βρέφη (και όχι μόνο…)
Το πρόγραμμα των παιδιών μας τη σημερινή εποχή βρίθει από εξωσχολικές δραστηριότητες. Οι ξένες γλώσσες και ο αθλητισμός έχουν τις πιο πολλές φορές τον κύριο λόγο, αλλά και άλλες κατά καιρούς όπως ζωγραφική, ρομποτική, χορός, μουσική κ.τ.λ., τις οποίες όμως συχνά τις σταματούν οι γονείς καθώς μεγαλώνει το παιδί, αφού δεν κρίνονται απαραίτητες για την μελλοντική επαγγελματική τους αποκατάσταση. Ειδικά η μουσική κατηγορείται ότι απαιτεί πολύωρη καθημερινή ενασχόληση με αποτέλεσμα να αποσπά το παιδί από τη μελέτη άλλων πιο «σοβαρών» μαθημάτων ή, άλλες φορές, οι γονείς διακόπτουν τη φοίτηση του παιδιού με τη δικαιολογία ότι αυτό είτε «βαριέται να διαβάσει» είτε «δεν έχει ταλέντο». Ποια είναι όμως η αλήθεια; Είναι η μουσική απαραίτητη για την ψυχοσωματική ανάπτυξη του παιδιού; Μήπως πρέπει να ασχολούνται με αυτή μόνο όσα παιδιά έχουν ταλέντο; Κι αν ναι σε ποια ηλικία είναι καλό να ξεκινήσει και πώς η μουσική εκπαίδευση του παιδιού;
Στην αρχαία Ελλάδα η διδασκαλία της μουσικής κρινόταν ως απαραίτητο κομμάτι του εκπαιδευτικού προγράμματος. Κι αυτό διότι οι αρχαίοι Έλληνες συνέδεαν τη μουσική με κάθε περίσταση της κοινωνικής τους ζωής, όπως και με το θέατρο, τον χορό και την ποίηση. Πίστευαν ακράδαντα πως η μουσική είχε μορφωτικό και ηθικοπλαστικό χαρακτήρα και η γνώση ενός τουλάχιστον μουσικού οργάνου κρινόταν απαραίτητη για όλους τους εκπαιδευόμενους, ακόμη και στην στρατοκρατική κοινωνία της Σπάρτης. Η μουσική ήταν μία διεθνής γλώσσα επικοινωνίας και μία πρωταρχική μορφή έκφρασης των ανθρώπινων συναισθημάτων. Θεωρείται μάλιστα από ορισμένους μελετητές πως η ίδια η εκπαιδευτική διαδικασία ξεκίνησε πρώτα από την διδασκαλία της μουσικής και ακολούθως με τα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα. Είναι όντως έτσι τα πράγματα; Ας πάρουμε με τη σειρά τα πορίσματα σε κάθε τομέα τα επιστήμης σύμφωνα με τις νεότερες έρευνες.
Όσον αφορά τον τομέα της υγείας, έχει αποδειχθεί πολλαπλώς σήμερα ότι η μουσική εξασφαλίζει καλύτερη υγεία. Συγκεκριμένα, η μουσική έχει βρεθεί ότι βοηθάει στους ακόλουθους τομείς:
- Στην καταπολέμηση της δυσλεξίας.
- Στον έλεγχο του σωματικού βάρους και της παχυσαρκίας.
- Στην ανακούφιση του πόνου.
- Στον έλεγχο του στρες.
- Στην καλή υγεία της καρδιάς, τη μείωση της αρτηριακής πίεσης και την καταπολέμηση των καρδιακών αρρυθμιών.
- Στην καλύτερη ανάπτυξη των πρόωρων βρεφών.
- Στη βελτίωση των κινητικών ικανοτήτων.
- Στην αποκατάσταση από βλάβες που έχουν προκληθεί από εγκεφαλικό.
- Στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης με τη δημιουργία ευεξίας και θετικών συναισθημάτων.
Στον μαθησιακό τομέα τα οφέλη της μουσικής εντοπίζονται στα παρακάτω:
- Βελτίωση της μνήμης
- Καλύτερη εκμάθηση ξένων γλωσσών και βελτίωση των γλωσσικών ικανοτήτων.
- Ενίσχυση της δημιουργικότητας και της φαντασίας.
- Βοηθάει στη συγκέντρωση και εντείνει την εγκεφαλική δραστηριότητα.
- Ανεβάζει το ΙQ των παιδιών.
Τέλος, στο κοινωνικό κομμάτι η ευεργετική επίδραση της μουσικής εντοπίζεται στα εξής σημεία:
- Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης του παιδιού.
- Ανάπτυξη της πειθαρχίας στη μελέτη και όχι μόνο.
- Βοηθά τα παιδιά να γίνουν πιο υπομονετικά.
- Ανάπτυξη της κοινωνικότητας του παιδιού.
Από τα παραπάνω συνάγεται ότι η γνωστή ρήση του Πλάτωνα από την Πολιτεία «Ό,τι είναι για το σώμα η γυμναστική είναι για την ψυχή η μουσική», άπτεται της αλήθειας. Η μουσική επίσης βοηθά τις καλές επιδόσεις των παιδιών μας στο σχολείο. Ποια επομένως είναι η κατάλληλη ηλικία για να ξεκινήσει ένα παιδί τη μουσική του εκπαίδευση;
Η απάντηση είναι πριν από τη γέννηση, στην περίοδο της εγκυμοσύνης! Η μουσική επιδρά στο έμβρυο ήδη από τον τέταρτο μήνα της κύησης, οπότε και αρχίζει να ακούει ήχους από τον έξω κόσμο. Σε πρώτη φάση λοιπόν, η ακρόαση ήρεμης μουσικής και ιδιαίτερα κλασικής, μπορεί να επιδράσει θετικά στην ανάπτυξη του παιδιού μέσα στη μήτρα. Ακολούθως, μετά τη γέννηση, ένα μωρό θα πρέπει να εκτίθεται σε μουσική που ηρεμεί, ακόμη και κατά τη διάρκεια του ύπνου, κυρίως κλασικής, ή σε πιο έντονα ακούσματα κάθε είδους όσο είναι ξύπνιο και καθώς μεγαλώνει.
Η έναρξη της οργανωμένης μουσικής εκπαίδευσης μπορεί να γίνει μόλις από την ηλικία του ενός έτους! Η μουσικοκινητική αγωγή για βρέφη, εφόσον προσφέρεται στο παιδί με συνέπεια και ανά τακτά χρονικά διαστήματα, μπορεί να το ωφελήσει πολλαπλώς, ακόμη και πριν αυτό καταφέρει να περπατήσει ή να αρθρώσει τα πρώτα του λογάκια. Η ένταξη των βρεφών σε τέτοιες ομάδες και η έκθεσή τους σε κατάλληλα μουσικά ερεθίσματα τόσο από αληθινά μουσικά όργανα, όσο και από οργανάκια της ορχήστρας Orff, μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει για την ψυχοσωματική, ομιλητική, κινητική αλλά και κοινωνική τους ανάπτυξη. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα αυτά θα είναι μακροπρόθεσμα και δεν θα φανούν άμεσα, αφού τα μουσικά ερεθίσματα λειτουργούν προσθετικά και συγκεντρωτικά.
Ακολούθως το μάθημα της μουσικής προπαιδείας γύρω στην νηπιακή ηλικία θα αυξήσει τις μουσικές γνώσεις και τα ακούσματα του παιδιού και θα του επιτρέψει να γνωρίσει όλα τα μουσικά όργανα. Αυτή η ηλικία κρίνεται επίσης κατάλληλη για μία πρώτη επαφή με μουσικό όργανο, συνήθως μεταλλόφωνο, λόγω της εύκολης παραγωγής του ήχου. Στην πρώτη σχολική ηλικία μπορεί το παιδί να ξεκινήσει με πιο συστηματική εκμάθηση μεταλλόφωνου, φλογέρας ή πιάνου, εφόσον τα όργανα αυτά, σε χαμηλό επίπεδο, δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερες τεχνικές δυσκολίες και θα βοηθήσουν το παιδί να έρθει πιο ομαλά σε επαφή με τη μουσική σημειογραφία και τα πρώτα στοιχεία θεωρίας. Κατόπιν, από τα οκτώ του χρόνια και έπειτα, μπορεί αυτό να επιλέξει το μουσικό όργανο στο οποίο θα θελήσει να αφοσιωθεί. Συνιστάται, σύμφωνα με το αμερικανικό σύστημα εκπαίδευσης, ακόμη και στα παιδιά που ζητούν να μάθουν βιολί, κιθάρα ή κάποιο άλλο έγχορδο ή πνευστό όργανο από πολύ μικρή ηλικία, να μην το ξεκινούν πριν από αυτή την ηλικία, αλλά αντίθετα να ξεκινούν με πιάνο, αρμόνιο ή φλογέρα, εφόσον αυτά κρίνονται πιο εύκολα από τεχνικής απόψεως για μια πρώτη επαφή με τη μουσική.
Όσον αφορά τον τομέα της μελέτης, είναι καλό το παιδί, στα πρώτα επίπεδα, να ενθαρρύνεται να μελετά ένα δεκάλεπτο με τέταρτο καθημερινά, έτσι ώστε να έχει καθημερινή επαφή με το όργανο και να μην κουράζεται. Σε μεγαλύτερες ηλικίες, η μουσική εκπαίδευση μπορεί να συνεχιστεί ελεύθερα και χωρίς την πίεση για κατάκτηση των ανώτερων βαθμίδων του οργάνου. Εννοείται, ακόμη, πως το παιδί μπορεί να αλλάξει μουσικό όργανο, αλλά και μουσικό είδος, στην πορεία της εκπαίδευσής του. Σκοπός της πολιτείας και του κάθε γονέα θα έπρεπε να είναι όχι η εκμάθηση της μουσικής με σκοπό την απόκτηση πτυχίων με πολύωρη καθημερινή εξάσκηση και απαραιτήτως την επαγγελματική του αποκατάσταση με τη μουσική,- αυτό καλό θα ήταν να το αφήσουμε στα παιδιά που το επιθυμούν σφόδρα τα ίδια και που επιδεικνύουν ίσως μια ξεχωριστή επιμονή σε αυτόν τον τομέα,- αλλά η απόλαυση της μουσικής.
Η Ελευθερία (Λεύκη) Σαραντινού γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1984. Αποφοίτησε από το τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης το 2005 με βαθμό άριστα και υποτροφία. Είναι κάτοχος διπλώματος κλαρινέτου και πτυχίων στην Αρμονία, την Αντίστιξη και το κλασικό τραγούδι.
Δούλεψε στο Μουσικό Σχολείο, σε διάφορα ωδεία και φροντιστήρια της Κομοτηνής και σήμερα διδάσκει κλαρινέτο, χορωδία, θεωρία, μονωδία, φλογέρα, αρμονία και μουσικοκινητική στο Ωδείο Κόψα της ίδιας πόλης, όπου διαμένει με τον σύζυγο και τον γιο της.
Παράλληλα ασχολείται με τη διδασκαλία Δημιουργικής Γραφής και Ιστορίας, καθώς και με τη μελέτη της Ιστορίας και τη συγγραφή. Έχει γράψει τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα {Χαμσίν, ο άνεμος της ανατολής, 2014 (αγγλική μετάφραση Hamsin wind of the east, 2018, Quest publications), Λέων και Ημισέληνος, 2015, Οι σταυροί της Ρόδου, 2018, όλα από το Historical Quest και Μανιέρα Βενετσάνα, (εκδ. Ενάλιος 2023)} παραμύθια για παιδιά (Φρουτοφίλοι, 2018, εκδόσεις Historical Quest, Μία εικόνα μια ιστορία, εκδ. Παρατηρητής 2021), ελληνική μυθολογία για παιδιά (Οι θεοί του Ολύμπου και η γέννησή τους, 2018, Οι άθλοι του Ηρακλή, 2020, εκδ. Γράφημα, ένα βοήθημα για την ιστορία θεωρητικής κατεύθυνσης της γ΄ λυκείου (Θέματα νεοελληνικής ιστορίας, 2020, εκδ. Historical Quest), τρία βοηθήματα Δημιουργικής Γραφής για παιδιά, εφήβους- ενήλικες και εκπαιδευτικούς αντίστοιχα (Γραφοπαιχνιδίσματα, Γραφοσκιάσεις, Γραφοϊριδισμοί 2022, εκδ. 24 Γράμματα) και ένα βιβλίο Ιστορίας (Μύθοι που έγιναν ιστορία, 2020, εκδ. Ενάλιος). Ακόμη έχει συμμετάσχει σε πολλές ανθολογίες διηγημάτων με τα έργα της, ενώ ένα διήγημά της βραβεύτηκε σε διαγωνισμό του Ιανού το 2021. Από το 2022 είναι μέλος του Φιλολογικού Ομίλου Θεσσαλονίκης.
Συγχρόνως ασχολείται με τη συγγραφή βιβλιοκριτικών και ιστορικών άρθρων σε διάφορα ιστολόγια στο διαδίκτυο και διεξάγει ιστορικά σεμινάρια ασύγχρονης εκπαίδευσης στον διαδικτυακό ιστότοπο sparmatseto.gr.
