Η ισοπέδωση του κόσμου- Ο. Ρουά – Εκδόσεις Εστία – Σχολιάζει ο Κώστας Α. Τραχανάς.
«Η ισοπέδωση του κόσμου-Η κρίση της κουλτούρας και η επικράτεια των κανονιστικών προτύπων» Ο. Ρουά Εκδόσεις Εστία 2024 σελ.250
Κάθε κοινωνία στηρίζεται σε ένα σύστημα γλώσσας, σημείων, συμβόλων, αναπαραστάσεων του κόσμου, σωματικής γλώσσας, κωδικών συμπεριφορών κ.λ.π., το οποίο μοιράζονται τα μέλη της. Αυτός οι κοινός ορίζοντας δεν συνεπάγεται κατά κανένα τρόπο κάποια συναίνεση για τις αξίες ή τις πολιτικές επιλογές. Η εκκίνηση γίνεται από ένα άρρητο σύστημα αναπαραστάσεων και συμβόλων το οποίο επιτρέπει την επικοινωνία. Η γλώσσα προηγείται της γραμματικής: μιλάμε χωρίς να ξέρουμε να μιλήσουμε. Αυτό είναι που ονομάζεται άρρητη διάσταση της κουλτούρας και δεν υπάρχει κουλτούρα χωρίς αυτή την άρρητη διάσταση.
Η κουλτούρα με την ανθρωπολογική έννοια δημιουργεί habitus (έξεις), άρρητους κανόνες παιχνιδιού, ένα είδος προφάνειας, ένα « κανονικό». Με αφετηρία αυτό το άρρητο, κάθε κουλτούρα επιχειρεί να αποσαφηνίσει ρητά τον εαυτό της μέσω της γλώσσας, να εξηγήσει τον εαυτό της. Διευκρινίζει τους «καλούς τρόπους», «φαντάζεται» πρότυπα ανδρών ή γυναικών προς μίμηση, αναπτύσσει μια παιδαγωγική, κάποιες τεχνικές μετάδοσης: παροιμίες, τραγούδια, αφηγήσεις, μύθους, λογοτεχνία, τέχνες, φιλοσοφία ή δίκαιο. Προβάλλεται σ΄ ένα φαντασιακό. Σε αυτή την περίπτωση, οι αξίες και τα κανονιστικά πρότυπα δεν είναι πια άρρητα, αλλά μιλάνε, λένε τον εαυτό τους. Υπάρχει, επομένως διαλεκτική σχέση μεταξύ habitus και αξιών: στις κοινωνίες που δίνουν έμφαση στην τιμή, εύκολα θυμώνουν, σε όσες δίνουν αξία στον αυτοέλεγχο, εκδικούνται εν ψυχρώ. Όμως, η ρητή αποσαφήνιση προεκτείνει πάντα ό,τι είναι άρρητο, δεν επιδιώκει να δομηθεί ως ρήξη. Άρα, υπάρχει συνοχή μεταξύ άρρητου και ρητού. Συνεπώς, υπάρχει διαλεκτική σχέση ανάμεσα στο άρρητο και ντο ρητό, το κανονιστικό πρότυπο και την αξία, τον κοινωνικό δεσμό και το φαντασιακό. Αυτό το πολιτισμικό φαντασιακό είναι σε κρίση. Κάτι που παίρνει τη μορφή αποπολιτισμού, ο οποίος όμως δεν φαίνεται να ακολουθείται από έναν προσπολιτισμό, δηλαδή από την είσοδο σε μια νέα κουλτούρα.
Η κουλτούρα -corpus είναι ένα σύνολο παραγωγών (προφορικών αφηγήσεων, κειμένων, έργων-τα οποία χαρακτηρίζονται ως καλλιτεχνικά-, μουσικής ή και τελετουργικοποιημένων πρακτικών σε ορισμένες τους μορφές) οι οποίες έχουν επιλεγεί και «παιδαγωγικοποιηθεί», δηλαδή έχουν σύμφωνα με κανόνες και διαδικασίες, με αξιολογική στόχευση, προσφέροντας ένα ηθικό ιδεώδες για όλους. Επομένως, κανονιστικότητα και παιδαγωγική συμβαδίζουν: το ζητούμενο είναι ο ορισμός ενός «ιδεώδους» πέρα απ’ όλες τις δυνατές αισθητικές μορφές.
Ταυτότητες εναντίον οικουμενισμού, κοινωνικό φύλο εναντίον βιολογικού φύλου, δημοκρατία εναντίον κοινοτισμού, ρατσισμός, φεμινισμός, μετανάστευση…Το κοινό σημείο σε αυτές τις διαμάχες, οι οποίες πολώνουν την πνευματική ζωή με σημαντικές πολιτικές συνέπιες, είναι ότι θέτουν στο επίκεντρο την κουλτούρα, με όλες τις έννοιες του όρου. Βρισκόμαστε άραγε σε μια νέα κουλτούρα ή, αντίθετα, η επέκταση της κανονιστικότητας είναι σημάδι βαθιάς κρίσης της ίδιας της έννοιας της κουλτούρας; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει σε αυτό το βιβλίο ο Ολιβιέ Ρουά.
Ένα δυναμικό δοκίμιο, το οποίο εκφράζει την ανησυχία για την ευκολία με την οποία αποδεχόμαστε τα κανονιστικά πρότυπα.
Ο Ολιβιέ Ρουά είναι πολιτικός επιστήμονας και συγγραφέας πολλών δοκιμίων, μεταξύ των οποίων τα: L’ Islam mondialisé [ελλ. έκδ. Το παγκοσμιοποιημένο Ισλάμ, Scripta 2006], και L’Europe est-elle chrétienne? [ελλ. έκδ. Η Ευρώπη είναι χριστιανική;, Πόλις 2020]. Το πρώτο βιβλίο του που μεταφράστηκε στα ελληνικά είναι Οι αυταπάτες της 11ης Σεπτεμβρίου. Στρατηγική και τρομοκρατία, (μετάφραση Νίκος Ζαρταμόπουλος), Εστία 2003.
Οι απόψεις του εκάστοτε άρθρου, αντικατοπτρίζουν την προσωπική άποψη του συντάκτη. Προτείνουμε, ο εν δυνάμει αναγνώστης, αφενός να προβαίνει σε έλεγχο αγοράς, για την εύρεση της πιο συμφέρουσας τιμής, αφετέρου κατά την αγορά, να επισκέπτεται οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, ώστε να ελέγξει από μόνος του, κατά πόσο το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, καλύπτει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του.